De blauwe kraan die letterlijk boven de stad uittorende, is in september al ontmanteld. Langs de Zwartsluizerweg staat een markante bakstenen loods. Op de voorzijde is ”Scheepswerven v/h Gebr. G. en H. Bodewes Hasselt” te lezen. Vanaf 1923 werden hier schepen gebouwd. De laatste jaren ging het alleen nog om reparatie en onderhoud. De bouw vond toen namelijk al op een van de werven elders plaats.

Met de aankoop van de werf in Kampen in 2015 werd al het gros van de activiteiten verplaatst. Afgelopen jaar gaf het bedrijf aan te verhuizen. Wat te doen met deze locatie nabij water en de binnenstad van Hasselt?

Het vertrek kwam niet als een verrassing. Al sinds 2015 is de Herstructureringsmaatschappij Overijssel (HMO) betrokken bij de al langer gekoesterde wens van de scheepswerf om haar locaties te centraliseren in Kampen. Met haar kennis –en vooral ook haar miljoenenfonds– wist de HMO al eerder verouderde bedrijventerreinen in Overijssel en ook in Zwartewaterland nieuw leven in te blazen.

De HMO werkt vanuit maatschappelijk oogpunt „om de steden en dorpen in Overijssel aantrekkelijk te houden voor bedrijven, bewoners en bezoekers”, zegt woordvoerder Jeroen Heethaar. Bij het project in Hasselt zijn vele partijen betrokken. Het scheepswerfterrein ligt aan de zuidkant van wat met een beetje fantasie een schiereiland in rivier het Zwarte Water gezien kan worden. Een grote strook langs de uiterwaarden is in bezit van een recreatieondernemer. De provincie Overijssel wil daar echter geen recreatie, maar natuur.

Ook zijn er problemen met de ontsluiting van dit gebied. De afslag vanaf de N331 „komt de verkeersveiligheid niet ten goede”, zo staat in het gemeentelijk projectplan. Met de HMO als bemiddelaar worden nu meerdere knopen doorgehakt. De herstructureringsmaatschappij kocht de werf van Bodewes maar wil dit maatschappelijk kapitaal weer terugverdienen. De recreatieondernemer staat zijn strook land af aan de provincie. zodat het een natuurgebied kan worden. Het terrein van de scheepswerf komt vervolgens in eigendom van de recreatieondernemer die ook zijn wens in vervulling laat gaan. Omdat hiermee grond voor bedrijven verdwijnt, mag de gemeente ten zuiden van Hasselt het bedrijventerrein uitbreiden. Daar is al belangstelling voor.

Als laatste kan nu ook de ontsluiting van het voormalige scheepswerfterrein aangepakt worden. In de plannen is een parallelweg ingetekend, die de verkeersafwikkeling veiliger maakt. HMO investeerde volgens Heethaar circa 10 miljoen euro in het scheepswerfterrein. De totale investering voor het hele gebied bedraagt 40 miljoen euro.

Bolwerk

De bouwplannen zijn concreet en zeer gedetailleerd. Duidelijk is dat de bebouwing van de scheepswerf vrijwel volledig gesloopt wordt, zo staat in de plannen te lezen. Met de verdwijning van deze recente industriële geschiedenis komt in de plannen echter gelijktijdig een verwijzing naar eeuwenoude historie terug. In de contouren van het plan is het bolwerk dat er ooit lag, weer zichtbaar gemaakt.

Het Venepoort Bolwerk is aangelegd tijdens het twaalfjarig bestand in de Tachtigjarige Oorlog. Op voorspraak van prins Maurits kon het werk in 1606 beginnen. Meer dan tweehonderd jaar later was Hasselt formeel geen vestingstad meer. De dijk bij de Venepoort bezweek in 1825, juist op de plek waar de Joodse begraafplaats in gebruik was. „Omwonenden zagen uit de grond gespoelde doodskisten door de straten drijven”, schrijft cultuurhistoricus Edwina Hagen in de herontwikkelingsplannen van de Herstructureringsmaatschappij Overijssel.

De verdedigingswerken werden rond 1827 afgebroken. Een kleine honderd jaar later startte op die plek de scheepswerf. De vorm van die aloude bolwerk komt terug in de bebouwing. Verstopt in een wal komen 31 luxe recreatieappartementen te staan. Vanaf de stad oogt het geheel als een groen bastion met stadspark. Het dijklichaam met daarin de appartementen is tegelijkertijd een geluidswal. Het is nog onbekend wanneer de bouw begint.

Dat het bouwplan de historie van de plek weerspiegfelt, is iets wat wethouder Albert Coster (BuitenGewoon Zwartewaterland) in ieder geval zeer aanspreekt. „Het is echt onze intentie om het verhaal over de oude scheepswerf een plek te geven.”

Verlies of aanwinst?

Twee vragen aan wethouder Albert Coster (BuitenGewoon Zwartewaterland) over de bouwplannen:

Is het vertrek van de scheepswerf een verlies voor de stad?

Met het vertrek van Bodewes gaat een stuk historie verloren. Hasselt en Bodewes waren immers onlosmakelijk met elkaar verbonden. Aan de andere kant bood het kansen om de structuur van bolwerk Venepoort weer zichtbaar te maken, met een interessant recreatiegebied dicht bij de historische stadskern.

Zijn de nieuwbouwplannen een aanwinst voor de stad?

We willen de stadsrand markeren door de historie van Hanzestad Hasselt toegankelijk te maken. Door te tonen wat Hasselt te bieden heeft, kan de stadsrand de toeristische sector stimuleren. Met het vrijkomen van de scheepswerf is er nu een uitgelezen kans om dat plan te verwezenlijken. Daarnaast heeft de aanleg van de parallelweg een positief effect op de ontsluiting van binnenstad en Molenwaard, de doorstroming op de N331 en de verkeersveiligheid.