Speuren naar drugs bij brullende motor
De douane in de Rotterdamse haven zit sinds dit voorjaar ruimer in zijn jasje. Trainingsfaciliteiten zijn uitgebreid. Paradepaardje is een nagebouwd oefenschip.
Met een druk op de knop laat Kees Visscher in een simulatieruimte een scheepsmotor brullen. „Toekomstige douaniers moeten tegen deze herrie kunnen. Ook dienen ze de hitte van 35 graden van een machinekamer in een schip te verdragen. Te midden van herrie en gepiep moet de douanier in een smalle tank durven kruipen, op zoek naar verstopte drugs”, zegt de teamleider van het landelijk praktijktrainingscentrum van de douane. Sinds dit voorjaar is het trainingscentrum op de Maasvlakte in de Rotterdamse haven in gebruik.
In het simulatieschip is niet alleen een machinekamer nagebouwd, maar bevinden zich ook nagemaakte scheepshutten. Visscher duwt een groene deur open. Op de grond liggen een paar vieze sokken en staat een weegschaaltje. „We proberen het hier zo echt mogelijk te maken.” Hij wijst naar de scheepswand. „Wij trainen douaniers om verdachte zaken op te merken. Als zo’n wand op een bepaalde plek een afwijkende kleur heeft, kan daar een dubbele wand zitten. Daarachter kan een lading illegale sigaretten verstopt zijn.”
In de Rotterdamse haven keren douaneteams jaarlijks zo’n 300 binnenkomende schepen binnenstebuiten. In totaal varen elk jaar zo’n 30.000 zeeschepen de wereldhaven in. Visscher: „Of de controles slechts een druppel op de gloeiende plaat zijn? Nee, we zien alle ladinggegevens voorbijkomen en kunnen ons richten op vaartuigen met een hoger risico.”
Computers
In een andere ruimte van het trainingscentrum wijst Visscher naar een rek met dozen met computers. „De leerling-douaniers krijgen de opdracht om deze lading van 36 computers uit India na te tellen en hun bevindingen op te schrijven. In werkelijkheid gaat het echter om computers uit China. Dat kunnen ze lezen op stickers op de dozen. Wij testen zo of de cursisten voldoende scherp de lading analyseren.”
Op meer manieren wordt de alertheid van de aankomende controleurs op de proef gesteld. In een soort laboratorium in het trainingscentrum vult een medewerker potjes met neppillen. Visscher: „Die potjes verstoppen we tussen een lading pillen. De cursisten moeten de neppillen eruit halen.”
In een grote hal staan zeecontainers opgesteld. Hier leren de toekomstige douaniers onder meer een container op een veilige manier te ontgrendelen. „Sommige containers zijn vanbinnen met gas bespoten ter bestrijding van ongedierte. Een douanier moet erop bedacht zijn dat hij het risico loopt bedwelmd te worden door gassen van bestrijdingsmiddelen.”
Radioactieve dameshandtasjes onderschept
Welk schip is verdacht? Met welke container is er iets vreemds aan de hand? Die vragen houden douaniers in het controlecentrum van de douane op de Maasvlakte voortdurend bezig.
De commandopost in het Rotterdamse havengebied biedt uitzicht op een labyrint aan hoge pijpen en kranen in de verte. Maar de blik van de douaniers is vooral gericht op een reeks beeldschermen binnen.
Een douanier laat op zijn monitor een röntgenfoto zien van de laadruimte van een vrachtwagen. In de vracht zijn op sommige plekken afwijkende vlekken te zien. „Dat bleken pakketten drugs te zijn.” De analyse van de röntgenfoto kost per container ongeveer een kwartier.
Treinen
Verspreid over de Rotterdamse haven staan er scanners waarmee röntgenafbeeldingen worden gemaakt. Jaarlijks worden er 50.000 containers gescand. Treinen die naar de Maasvlakte rijden, gaan allemaal door een scanner. „Daar kunnen ze met 60 kilometer per uur doorheen. Alleen de risicocontainers daarvan worden geanalyseerd”, zegt Onno van Elswijk, zegsman van de douane.
Scans bieden beperkte informatie. Er is bijvoorbeeld niet aan af te lezen of een product van katoen of van linnen geproduceerd is. Ook kan een scan niet aantonen of een lading bestaat uit namaakproducten. In veel gevallen moeten douaniers zelf meer speurwerk doen.
Vlot
De douane inspecteert scheepsladingen altijd „risicogestuurd”, benadrukt Van Elswijk. Dus alleen verdachte containers worden nader uitgeplozen. Bijvoorbeeld om te bezien of er drugs in verstopt zitten. „Vaak gaat het dan om schepen uit risicolanden in Zuid-Amerika.”
In de Rotterdamse haven is vorig jaar meer dan 5200 kilo cocaïne onderschept. In het recordjaar 2016 ging het om ruim 13.000 kilo. Nederland staat bekend als een berucht drugsdoorvoerland. Is het frustrerend dat er, ondanks alle ingenieuze controles, telkens weer verdovende middelen via de Rotterdamse haven worden gesmokkeld? Van Elswijk: „Uiteraard willen we zo veel mogelijk smokkelwaar pakken. Ik vind niet dat we met de kraan open aan het dweilen zijn. We weten wat we onderscheppen, niet wat we missen. Maar 100 procent van de containers controleren is niet doenlijk. We moeten ook rekening houden met economische belangen. We kunnen niet elke vrachtwagen lang laten wachten. Het blijft balanceren tussen smokkelwaar willen opsporen en zorgen dat de handel vlot verloopt.”
Teddyberen
De douane kreeg enkele maanden geleden meer ruimte om containers te doorzoeken. In de zogeheten Rijks Inspectie Terminal (RIT) op de Maasvlakte werkt de douane samen met de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). De ILT richt zich onder meer op gevaarlijke stoffen, de NVWA op productveiligheid. De NVWA moet bijvoorbeeld de noodklok luiden als ze stuit op ladingen teddyberen waarvan de kraaloogjes loslaten en die dus riskant voor kinderen kunnen zijn.
„Met de RIT speelt de douane in op de groei van goederenvolumes als gevolg van de aanleg van de Tweede Maasvlakte. Zo is het aantal overgeslagen containers in het westelijke havengebied van Rotterdam in 2017 gestegen van 12,4 naar 13,7 miljoen teu”, meldde de douane in april in een persbericht. De term teu verwijst naar zeecontainers van 20 voet. De meest voorkomende containers, die worden gebruikt voor het vervoer op containerschepen en op vrachtwagens, zijn 2 teu.
Soms dwingen actuele ontwikkelingen de douane tot extra alertheid voor bepaalde stoffen. Van Elswijk: „Sinds de terreuraanslagen op de Twin Towers speuren we naar radioactieve lading. Allerlei voorwerpen kunnen nucleair geladen zijn. Ooit onderschepten we een lading dameshandtasjes die onder meer gemaakt waren van gerecycled metaal. Die tasjes bleken radioactief besmet te zijn.”
„Speurhond moet werklustig zijn”
„Dit is echt een werklustig hondje”, zegt Peter van Zanten, speurhondeninstructeur bij de douane. In een nagebootste huiskamer in het trainingscentrum op de Maasvlakte loopt de tien maanden jonge springer Max ongedurig rond. Kwispelstaartend speurt de bruingevlekte hond naar monsters van verdovende middelen.
De douane beschikt in Nederland over zo’n 65 honden. Hun wapen is hun reukvermogen. Honden kunnen veel beter dan mensen geuren onderscheiden. De douanehonden worden onder meer getraind in het opsporen van verborgen geld en drugs. Vaak gaat het om herderachtigen. „Het moeten werklustige honden zijn. Geen dieren die liever voor de kachel liggen”, zegt Van Zanten.
Hij reist stad en land af om de juiste honden uit te zoeken. Zo’n dier moet niet te eigenwijs zijn en moet ondanks een hoop herrie onverstoorbaar blijven zoeken naar bijvoorbeeld drugs.
De speurhonden zijn zo’n tien jaar inzetbaar. „Ze geven zich volledig en beoefenen als het ware dagelijks topsport. Klimmen, klauteren, springen.” Zelf begeleidt en traint Van Zanten menige speurhond. „Het is je beste werkmaatje.”