Komt in Tanzania een oom of neef op bezoek, dan gaat hij zitten en „blijft hij zolang hij blijft”, vertelt prof. Emmanuel Mbennah. „Hij beschouwt ons huis als het zijne. Binnen de brede familiekring is het moeilijk om als kerngezin je private levenssfeer te behouden. De andere kant is echter dat iedereen uit de familie erbij hoort.”

Mbennah is vicekanselier van St. John’s University in Dodoma, een privéschool van de anglicaanse kerk in Tanzania. Hij promoveerde aan de Universiteit van Potchefstroom in Zuid-Afrika op een onderzoek over de wisselwerking tussen westerse en Afrikaanse culturen.

De beleving van privacy hangt samen met het individualisme, zegt Mbennah. Dat is iets westers. „Naarmate mensen langer naar school gaan, neemt hun individualisme toe. Dat kan negatief uitwerken, zodat mensen gaan neerkijken op mensen uit hun achtergrond die hun ontwikkeling niet kunnen meemaken. Ze zonderen zich daarmee af van de gemeenschap.”

Individualisme kan echter positief uitwerken, als het leidt tot het nemen van verantwoordelijkheid. „Het is bijvoorbeeld belangrijk dat mensen werken om hun gezin te onderhouden en zo nodig voor hun vader en moeder te zorgen. Tegenwoordig hoort daar ook de persoonlijke verantwoordelijkheid tegenover God bij. Dat is niet iets van het collectief. Voor onze Gogo-stam is dat iets nieuws.”

Ook in de moderne tijd heeft de stam altijd nog een stem rond het huwelijk. „Het is ondenkbaar dat iemand zomaar zegt: ik ga trouwen met die en die. Uiteraard is er oog voor persoonlijke gevoelens, maar mannen zullen zeker hun familie consulteren over hun voorkeur. En als het dan tot een afwijzing komt, zullen ze niet zeggen: „Wie denk je wel dat je bent?” Ze zullen ruimte geven aan anderen. De familie heeft namelijk het recht om mee te beslissen. In de praktijk kiezen mannen echter meestal een vrouw die bij de familie past.”

Over het algemeen wordt de houding van ”dit is mijn leven” onder traditionele stammen in Oost-Afrika als „ongepast” ervaren. „Je plaatst je dan buiten de gemeenschap.”

Korte broek

Voor sommige dingen geldt dat ze ook binnen de familie als persoonlijk gelden. Dat betreft bijvoorbeeld de blote huid, vertelt prof. Mbennah. „Ik draag geen korte broek en ook geen korte mouwen. Het is ongepast om mijn blote huid te tonen aan andere gezinsleden. Mezelf verkleden in het bijzijn van kinderen doe ik ook niet. En zeker niet met aangetrouwde kinderen. Dat in een sloppenwijk ouders en kinderen gedwongen zijn om in één ruimte te leven en te slapen, is gewoon onmenselijk. Op die manier verliezen mensen hun persoonlijke waardigheid.”

De omgang met aangetrouwde familieleden is nog wat gevoeliger. Mbennah zal niet zomaar met zijn schoonmoeder of schoondochter in één ruimte zitten. „Mijn vrouw zal dat niet doen met mijn vader of met een schoonzoon. Je moet voorkomen dat die ander zich ongemakkelijk voelt. Het betreden van een slaapkamer van een ander is ook grensoverschrijdend. ”

Dezelfde omzichtigheid geldt voor bepaalde gespreksonderwerpen. „Neem bijvoorbeeld ziektes. Over hoofdpijn praten is geen probleem. Maar aandoeningen aan de intieme delen bespreek je alleen met je vrouw of met de dokter. Vroeger gold zelfs het spreken over diarree als ongepast.”

Serie Privacy meer of minder

De invoering van de Algemene verordening gegevensbescherming bevestigde het: privacy houdt ons bezig. Maar op welke terreinen mag het meer en waar wat minder. Een zesdelige serie. Vandaag deel 6.

1. Wat we wel, wat niet prijsgeven.

2. Over de afgeplakte pagina’s van Anne Frank.

3. Hoeveel privacy verdraagt de kerk?

4. Over privacy en vereenzaming.

5. Privacy ligt op straat in China.

6. Hoe typisch westers is privacy?