De separatisten zeggen van het Spaanse juk af te willen en stellen dat „Madrid alleen maar geld kost.” Dat verwijt wordt niet aan ‘Brussel’ gemaakt, want ze willen automatisch in de Europese Unie blijven. Dat kan echter niet volgens de EU, die deze crisis kan missen als kiespijn.

De golf van nationalisme in Catalonië is vooral een gevolg van de economische crisis die Spanje erg zwaar heeft getroffen. Gematigd nationalistische politici die Catalonië regeerden, wijten de crisis en andere misstanden aan Madrid. Ze handhaafden zich zo en hun radicalere opvolgers, inclusief Puigdemont, willen nu de vrucht van de onvrede plukken.

De Spaanse premier Mariano Rajoy had gehoopt dat met de opleving van de economie, het felle nationalisme zou overwaaien. Maar nu loopt hij het risico dat het verder aanwakkert, als hij te hard optreedt tegen de stembusgang. Het referendum is zondag hoe dan ook in strijd met de grondwet en daarom illegaal. Ook in de rest van Europa is deze vorm van eenzijdig uit een natie stappen, in strijd met de fundamenten van de staat en die van de EU. Puigdemont heeft bovendien de regels van het Catalaanse parlement geschonden door het referendum er snel doorheen te jassen.

Maar volgens Puigdemont is alles in orde en staan er stembuscontainers gereed. Het maakt volgens hem helemaal niet uit hoeveel mensen uiteindelijk stemmen. Als de separatisten winnen, dan roept hij binnen 48 uur de onafhankelijkheid van de republiek uit. Net als bij het geïmproviseerde referendum in 2014, lijken voornamelijk separatisten hun stem uit te brengen.

De Catalaanse politie, Mossos d’Esquadra, laat weten de bevelen van justitie om de stembusgang te verhinderen op te volgen. Maar ook dat niet wordt opgetreden „als dat ingrijpen grotere problemen veroorzaakt dan het probleem waar voor zou worden ingegrepen”. Dus hoe meer separatisten voor de deur, hoe kleiner de kans dat de Catalaanse politie de stemming blokkeert. Hoe andere onderdelen van de Spaanse politie optreden is nog onduidelijk.

Volgens peilingen is ruim 40 procent van de Catalanen voorstander van afscheiding van Spanje en bijna 50 procent tegenstander. De rest weet het niet. Catalonië heeft 7,5 miljoen inwoners en staat voor 6,6 procent van het grondgebied van het koninkrijk, 16 procent van 47 miljoen Spanjaarden en voor 19 procent van het Spaanse bbp.