Journalist Jeroen Kleijne interviewde voor Psychologie Magazine mensen die een ingrijpende gebeurtenis meemaakten. Die interviews, gepubliceerd onder de serienaam ”Overlevers”, vormen de basis voor het boek dat recent verscheen.

Kleijne hoop met zijn boek mensen te inspireren om een uitweg te zoeken, met steun van hun naasten én professionals. In het boek komen verschillende deskundigen aan het woord.

Ook in de interviews zelf gloort er licht. De mensen die aan het woord komen geloven dat er altijd een weg omhoog is. En daarmee geven ze hoop. Maar in geen van de verhalen komt naar voren wat het geloof kan betekenen voor iemand in rouw.

De verhalen zijn divers, maar hebben één ding gemeen: ze laten zien dat gebeurtenissen diepe sporen kunnen trekken. Tamara’s vader steekt haar moeder met een mes dood. Marlene en Stan verliezen hun zoon Guillermo van 16 en hun dochter Graciella van 14 als een Boeing 747 hun flat in de Bijlmer doorboort. Hilde en Willy verliezen hun zoontje Job van 1,5 jaar nadat hij hete thee had gedronken.

Als leidraad in dit boek gebruikt de auteur de vier rouwtaken van William Worden, een hulpmiddel om zo goed mogelijk door een ingrijpende periode te komen. Het gaat om de realiteit onder ogen zien, het ervaren en aanvaarden van de pijn, aanpassen aan het nieuwe leven en –tot slot – de overledene een nieuwe plaats geven.

Dit is een bekende indeling, maar ze lijkt in tegenspraak met de tegenwoordig gangbare gedachte dat er geen vastomlijnd proces is om te rouwen en dat iedereen een individueel proces doorloopt. Als de indeling bedoeld is om een proces te herkennen, kan ze helpend zijn. Als tegelijk maar duidelijk is dat rouw verwerken nooit klaar is, dat het proces nooit helemaal wordt afgesloten en dat ieder zijn eigen weg hierin moet zoeken.

De mensen die hun verhaal vertellen aan Kleijne hebben geen posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkeld. De symptomen en oorzaken daarvan worden wel genoemd. Als je zelf in een rouwproces zit, kan het je helpen inzicht te krijgen: is het gewone rouw of loop ik vast in dit proces?

Vanuit de DSM-5, de nieuwste versie van het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen, noemt Kleijne de kenmerken van complexe rouw. Als het verdriet –of juist het niets voelen– na een jaar nog steeds hetzelfde is, wordt er van complexe rouw gesproken.

Veilige plek

Het algemene advies is om na een schokkende gebeurtenis een plek op te zoeken waar je je veilig voelt. Adviezen worden in het boek erg kort aangestipt. Maar het zijn goede aandachtspunten om zelf verder over na te denken.

De vraag is nu: wat heb je aan de levensverhalen in ”De draad weer oppakken”? Wat zeker is: de verhalen tonen de veerkracht van mensen. Ze zijn niet meer dezelfde als voor de ingrijpende gebeurtenis, maar ze zijn zo flexibel dat ze zich kunnen aanpassen aan de nieuwe omstandigheden.

Het is van groot belang dat je in een tijd van rouw familie en vrienden om je heen hebt die je steunen. Goed voor jezelf zorgen, door gezond te eten, te sporten en te bewegen en voldoende te slapen is ook belangrijk.

Na verloop van tijd kun je terugvallen in een proces van verwerking en herstel. Wanhoop niet als er weer emoties bovenkomen. En aarzel niet om deskundige hulp te vragen, klinkt het in het boek. Er worden ook verschillende vormen van hulp genoemd, zoals EMDR-therapie of gesprekken met een psychiater of psychotherapeut. In gesprekken zal er aandacht besteed worden aan belemmerende factoren in het rouwen.

Praters

Het boek geeft inzicht in de processen van rouw. Het laat zien hoe verschillend de verhalen zijn – hoe verschillend mensen met rouw omgaan. Daarbij komt wel de vraag op of je op zulke verhalen zit te wachten als je zelf traumatische ervaringen hebt meegemaakt.

Rouw bepaalt ons bij wat écht belangrijk is in het leven. Dat is positief. Het boek zal vooral praters aanspreken. Dat dingen dóén ook kan helpen, komt minder uit de verf.

Boekgegevens

”De draad weer oppakken. Trauma- en rouwverwerking”, Jeroen Kleijne; uitg. AUP, Amsterdam, 2017; ISBN 978 94 629 8376 2; 128 blz.; € 14,95.