„Het leven is heilig vanaf het moment dat de bevruchte eicel zich in de baarmoeder nestelt”, zegt Francesco Bartuli, gynaecoloog in een rooms-katholiek ziekenhuis in Rome. „Dat principe staat centraal in mijn leven en mijn geloofsbeleving. Daarom kan ik geen abortus uitvoeren.”

De 70-jarige hoogleraar is arts in het katholieke ziekenhuis op het Tibereiland in Rome, een hospitaal waar vanouds de meeste Romeinen worden geboren. Daarnaast is hij actief in een prviékliniek.

„In Italië zijn we in de gelukkige omstandigheid dat de grondwet de basisrechten van elke persoon garandeert”, zegt Bartuli, die sinds 1976 talloze zwangere vrouwen heeft begeleid bij de geboorte van hun kind.

De arts zegt gedurende zijn jarenlange loopbaan verschillende vrouwen van hun voornemen om abortus te laten plegen, te hebben afgehouden. „Om vrouwen van gedachten te laten veranderen, verwijs ik niet naar de Bijbel of aan het geloof. Het is effectiever om concrete voorbeelden uit mijn eigen praktijk voor te leggen, om te praten over gelukkige moeders”, zegt hij.

Bartuli vergelijkt zijn praktijkruimte met een biechtstoel. „Hier vertellen ze hun problemen. Hier kan ik proberen hen te overtuigen.” Hij herinnert zich nog goed het minderjarige zwangere meisje dat eens bij hem kwam. Hij kon haar ervan weerhouden het kind te laten wegnemen. Jaren later vond de inmiddels jonge vrouw een aardige man, die overigens niet de vader van haar kind was. Ze trouwden en Bartuli was een van de getuigen.

Maar in zijn ‘biechthok’ is Bartuli niet altijd succesvol. „Als een vrouw vastbesloten is en blijft, dan wijs ik haar de weg hoe verder te gaan, zodat de abortus onder veilig omstandigheden gebeurt volgens de voorschriften van de wet.”

Dat is trouwens geen sinecure, omdat er veel meer artsen (gynaecologen) gewetensbezwaard zijn dan die er geen beletsel in zien om aan abortus mee te werken. Niet minder dan 70 procent van de gynaecologen in Italië weigert mee te werken aan de beëindiging van zwangerschappen, zo blijkt uit gegevens van het ministerie van Gezondheid.

Het is niet zo dat al die artsen strenggelovig zijn. „Veel doktoren hebben er simpelweg om humanitaire redenen bezwaar tegen om menselijk leven te vernietigen”, zegt Bartuli.

Het aantal abortussen neemt in Italië intussen elk jaar af. In 2014 werd bijna 100.000 keer tot voortijdige beëindiging van de zwangerschap overgegaan. Dertig jaar geleden was dat tweeënhalf keer zo veel. Maar voorzover bekend heeft die daling weinig te maken met het hoge percentage van gewetensbezwaarde gynaecologen.

Recht op abortus en gewetensvrijheid

Sinds 1978 hebben vrouwen in Italië het recht om hun zwangerschap voortijdig te laten beëindigen. Dat wil niet zeggen dat alle gynaecologen en ander medisch en niet-medisch personeel verplicht is om eraan mee te werken.

Abortus is in Italië alleen toegestaan in ziekenhuizen (en dus niet in privéklinieken). De wet is grote lijnen vergelijkbaar met de abortuswet in Nederland.

Het grondwettelijk recht op „onschendbare mensenrechten”, zoals het heet in artikel 2 van de grondwet, houdt in dat mensen zich op hun geweten kunnen beroepen. In de praktijk betekent dat vooral dat gynaecologen kunnen weigeren mee te werken aan de abortuswet.

serie Geweten in de knel

In een zesdelige serie verkennen we aan de hand van concrete casussen de ruimte voor gewetensbezwaren in verschillende landen. Vandaag deel 1: prolifegynaecoloog in Italië.