De Amerikaanse luchtmacht (USAF) hult zich in stilzwijgen over de rol van de X-37B. Die gesloten houding blijkt een vruchtbare voedingsbodem voor tal van speculaties. Zijn de geheime missies soms bedoeld om te spioneren? Volgens sommige nieuwsmedia wordt het toestel ingezet als spionagesatelliet, of om het nieuwe Chinese ruimtestation Tiangong-1 te bespioneren. Claims die de USAF keer op keer heeft weersproken.

Wat doet het ruimtevliegtuig er dan wel? Geavanceerde militaire apparatuur testen? Of is het puur bedoeld om nieuwe bemande spaceshuttlemissies voor te bereiden? De officials van fabrikant Boeing Phantom Works en van de USAF houden de kaken stijf op elkaar.

Van de X-37B bestaan twee toestellen. Officieel zijn beide ruimtevliegtuigen bedoeld als „betrouwbaar, herbruikbaar en onbemand testplatform voor de Amerikaanse luchtmacht om experimentele technologieën te demonstreren.”

Verbeelding

Met een lengte van 8,9 meter en een breedte van 4,5 meter is de X-37B volgens het Guinness Book of Records het kleinste ruimtevliegtuig ter wereld. Dat moet ook wel, want het toestel wordt in een standaardcapsule op een Atlas V-raket de ruimte in geschoten (zie ook ”Operationele vloot”). In de laadruimte is slechts plaats voor twee grote pallets. De afmetingen mogen dan weinig indrukwekkend zijn, de prestaties spreken tot de verbeelding. De topsnelheid van het ruimtevliegtuig ligt op zo’n 28.000 kilometer per uur. Het toestel is ontworpen voor ruimtevluchten op een operationele hoogte van 177 tot 805 kilometer.

Het geheimzinnige toestel begon zes jaar geleden aan zijn eerste missie, die 224 dagen duurde. De vorige week afgeronde missie OTV-4 betrof de tweede vlucht van het tweede exemplaar. Ruimtevliegtuig nummer 1 staat alweer sinds 11 december 2012 aan de grond. De geruchten gaan dat dit toestel aan het einde van dit jaar aan zijn derde vlucht –OTV-5– zal beginnen.

Wat is er eigenlijk bekend over het doel van de vluchten? En wat moet de Amerikaanse luchtmacht überhaupt met een operationeel ruimtevliegtuig? Mondjesmaat druppelen er wat gegevens over binnen. In 2011 liet Arthur Grantz, hoofdontwerper bij Boeing, weten dat het programma was bedoeld om autonome navigatie in de ruimte te testen.

„De mogelijkheden om autonoom te landen en weer op te stijgen vanaf dezelfde locatie vergroten de mogelijkheden om snel nieuwe ruimtetechnologie te testen en te integreren”, verklaarde Randy Walden, hoofd van een onderzoeksafdeling van de USAF, vorige week bij de terugkeer van de X-37B. Hij opperde ook dat het toestel in de toekomst wellicht passagiers zou kunnen meenemen (Zie ook ”Operationele vloot”).

Grantz liet weten dat er ook nieuwe raketmotoren op hydrazine en stikstoftetra-oxide worden getest en een nieuw type hitteschild. Dat klinkt allemaal vrij onschuldig en dus weinig mysterieus. Toch blijft het toestel omgeven door een waas van geheimzinnigheid, al is het maar omdat officials geen volledige openheid van zaken willen geven.

Tipje van de sluier

Een vertegenwoordiger van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA lichtte in 2015 een tipje van de sluier op van het doel van de laatste lancering: twee van de ladingen zouden zijn bedoeld voor wetenschappelijke experimenten. Eén daarvan was een ionisatievoortstuwing die de NASA zou testen voor de Amerikaanse luchtmacht.

Officieel zou het gaan om de zogeheten Aerojet Rocketdyne Hall-effectthruster. Maar vorig jaar stelde de International Business Times dat de Amerikaanse regering een experimentele elektromagnetische microgolfvoortstuwing testte tijdens de vierde vlucht. De krant wist namelijk de hand te leggen op een technologieoverdrachtcontract tussen Boeing en een Brits defensiebedrijf.

Analisten laten zich echter niet zo gemakkelijk om de tuin leiden. Ze weten stapje voor stapje te ontrafelen waarvoor het toestel nu feitelijk is bedoeld. Het feit dat de luchtmacht de ruimtevliegtuigen onder zijn supervisie houdt, spreekt boekdelen. De geteste technieken zijn bedoeld voor toekomstige militaire toepassingen. Dat kan gaan over communicatie, navigatie, spionage of satellietsabotage.

Ruimtewapen

De Amerikaanse journalist Tom Burghardt opperde in 2010 in Space Daily dat het ruimtevliegtuig zou kunnen worden ingezet als spionagesatelliet of als vrachtschip om ruimtewapens te installeren. Het Pentagon ontkende echter met klem dat het bezig is met de ontwikkeling van ruimtewapens.

„Het toestel zelf is als ruimtewapen bovendien volstrekt ongeschikt. Iedereen kan het volgen via internet. Bovendien is het tijdens de landing weinig wendbaar, en uitermate kwetsbaar voor vijandelijke aanvallen”, aldus Brian Weeden van de stichting Secure World Foundation in Colorado vorig jaar in Air & Space Magazine. Op dat punt acht de veiligheidsexpert de claim van de Amerikaanse luchtmacht geloofwaardig.

Duidelijk is wel dat geavanceerde sensoren een grote rol spelen tijdens de vluchten van de X-37B. „Hoogstwaarschijnlijk zal de geteste lading van het vliegtuig deel gaan uitmaken van toekomstige spionagesatellieten. Maar dat zullen ze u niet vertellen”, zegt James Andrew Lewis, directeur van het Amerikaanse Center for Strategy and International Studies in Washington, in Air & Space Magazine. Dagblad The Guardian kwam in 2014 al met claims van experts dat de X-37B werd gebruikt om spionagesensoren te testen.

Resolutie

De luchtmacht heeft groot belang bij de ontwikkeling van kleine, geavanceerde spionagesensoren, veronderstelt Lewis. „Tijdens de ruimtevluchten proberen ze uit te vogelen hoe ze in de toekomst grote, dure spionagesatellieten kunnen vervangen door kleine, maar even capabele exemplaren.”

Amateurastronomen hebben het toestel een paar keer gespot. Via de website space.com is de baan van het ruimtevliegtuig gemakkelijk te achterhalen. De X-37B vloog tijdens de waarnemingen in een baan op 320 kilometer hoogte. En dat is ruimschoots lager dan ruimtestation ISS. Toeval?

Volgens Brian Weeden niet. „De baan van de X-37B is de sleutel om te achterhalen wat het toestel in de ruimte uitvoert.” Hoe lager spionagesatellieten vliegen, hoe hoger de resolutie van de foto’s. Voor de huidige, grote types is een lagere baan niet effectief: hoe lager hun baan, hoe vaker ze moeten bijsturen. Dat kost grote satellieten te veel energie, zodat die in hogere banen worden geplaatst.

De ionisatievoortstuwing die afgelopen vlucht werd getest, gebruikt een elektrisch veld voor de aandrijving. De geringe, maar constante stuwkracht daarvan is voldoende om kleine ruimtevaartuigen –zoals militaire communicatie- of spionagesatellieten– van richting te laten veranderen. Kleinere, goedkopere spionagesatellieten kunnen zo met weinig kosten wel in veel lagere banen worden gehouden.

Op website space.com is Weeden stellig over de X-37B. „Ik denk absoluut dat het ontwikkelen van nieuwe spionagesatellieten de primaire missie is van het toestel.”

Operationele vloot

Blijft het bij de twee X-37B-onderzoeksvliegtuigen of werkt de Amerikaanse luchtmacht (USAF) aan een operationele vloot van dergelijke toestellen? Brian Weeden, veiligheidsexpert van de stichting Secure World Foundation in Colorado, verwacht dat beide toestellen alleen worden ingezet om nieuwe technieken te testen, zoals de ionisatieaandrijving. „Van een operationele vloot zie ik het niet komen.”

Als de USAF toch besluit tot de opbouw van een operationele vloot van ruimtevliegtuigen zullen dat grotere versies zijn, meent Todd Harrison, defensiebudgetanalist van het Center for Strategy and International Studies in Washington. „Een versie met een grotere laadruimte zou mogelijk militaire satellieten terug naar de aarde kunnen brengen voor onderhoud of reparatie, en vervolgens weer terug plaatsen in hun baan.”

Boeing maakte in 2011 bekend dat het een grotere versie heeft ontworpen, de X-37C, die zes astronauten zou kunnen vervoeren. Voormalig NASA-astronaut Stephen Robinson opperde om zo’n aangepaste versie van de X-37B te gebruiken als evacuatievoertuig voor het internationaal ruimtestation ISS. Momenteel is er echter geen enkele aanwijzing dat Boeing werkt aan zo’n ”astronautenambulance”.

Bovendien moet voor een groter ruimtevliegtuig ook de Atlas V-raket drastisch worden aangepast. De huidige X-37B past, net als een satelliet, precies in de punt van de raket. Met een grotere variant van het ruimtevliegtuig lukt dat echter niet meer. Weeden: „Dat maakt het ook al minder waarschijnlijk dat er een grotere versie van de X-37B zal komen.”