Een Duitser is gehecht aan zijn privacy. Dat leerde prof. mr. Peter Tak, emeritus hoogleraar strafrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen, in contacten met Duitse vrienden. „Nederlanders lopen met van alles te koop. Wij praten makkelijk over ons salaris of zelfs over seksualiteit. Duitsers doen dat niet. ”

De Duitse autoriteiten hameren op het aambeeld van privacy. „Zorg voor privacy zit in de volksaard van de Duitsers. Het parlement beziet jaarlijks hoe die is gewaarborgd”, zegt Tak, kenner van het Duitse strafrechtsysteem. „Het constitutionele hof toetst in Duitsland nauwkeurig maatregelen die de burgerlijke vrijheden in gevaar kunnen brengen. Daarom hangen er in Duitsland minder beveiligingscamera’s dan in andere landen.”

Die Duitse houding heeft een „historische oorsprong”, analyseert Tak. „Tijdens het naziregime werd iedereen gevolgd. Dat was ook het geval in Oost-Duitsland, waar de geheime dienst burgers nauwlettend in de gaten hield. Daarom liggen zaken als camerabewaking in Duitsland nu zo gevoelig.”

Camera’s houden terroristen niet tegen, waarschuwt Tak. „Ik denk zelfs dat de terrorist op de kerstmarkt bewust persoonsgegevens in de vrachtwagen achterliet. Hij wil dat mensen weten dat híj achter de aanslag zit. Hij wil de eer naar zich toetrekken.”

In hoeverre moet je geradicaliseerde lieden op de nek zitten? IS-terrorist Anis Amri stond op de radar van de Duitse veiligheidsdiensten. Toch kon hij toeslaan.

„Dit is een lastige discussie”, benadrukt Tak. „In Nederland zijn voorbereidingshandelingen voor terreur strafbaar gesteld. Maar moet je mensen ook opsluiten als ze bepaalde radicale meningen verkondigen? Dan kom je in de buurt van de gedachtepolitie. Maar als een geradicaliseerde moslim op internet vraagt waar hij een kalasjnikov kan kopen, moeten de autoriteiten wat mij betreft ingrijpen. Dan bestaat er concreet gevaar.”

Ook politiewetenschapper dr. Guus Meershoek, verbonden aan de Universiteit Twente, stelt dat de Duitsers „veel terughoudender” zijn in het ophangen van camera’s dan bijvoorbeeld de Engelsen. „Duitse winkeliers krijgen niet zomaar een vergunning om een bewakingscamera op te hangen. Duitsers zijn bang dat de dictatuur om de hoek komt kijken als de overheid de hand licht met democratische regels.”

Typerend is een affaire binnen de Duitse politie in 2002, geeft Meershoek aan. „In het Ruhrgebied was het zoontje van een rijke bankier ontvoerd door twee mannen. De politie kreeg een van de twee criminelen te pakken. Het verhoor van die kidnapper leidde ertoe dat het jongetje dood werd gevonden en de andere ontvoerder werd opgepakt. Later bleek dat de politie de kidnapper die ze het eerst arresteerden, op oneigenlijke wijze had verhoord, had bedreigd met marteling. Vanwege dat te stevige verhoor bood de Duitse politiecommissaris bij de bekendmaking van de vondst van het jongetje zijn ontslag aan. Zoiets zou in ons land ondenkbaar zijn.”

Het voortdurend schaduwen van alle geradicaliseerde moslims in Duitsland is onbegonnen werk, denkt Meershoek. „Je hebt ongelooflijk veel personeel nodig als je zo veel mensen 24 uur per dag continu volgt. Als een extremist aan de aandacht ontsnapt, kan dat inderdaad ernstige gevolgen hebben. Maar dat risico hoort bij het leven. Een open samenleving blijft kwetsbaar.”

De beste remedie tegen geradicaliseerde moslims is „een ander verhaal” te laten horen. „Probeer extremisten uit hun zelfgekozen mentale isolement te halen. Laat jongerenwerkers in contact komen met dit soort extremistische jongens, bij wie sprake is van een vreemd mengsel van religie en criminaliteit. Hou de geradicaliseerden voor dat geweld nooit de oplossing is.”