Het plan loopt vooruit op de wettelijke invoering in 2018 van zogeheten fosfaatrechten om de melkveestapel te verkleinen. De boerenorganisaties LTO en NMV en de zuivelindustrie willen komend jaar al veehouders aanzetten om koeien af te voeren tot onder een bepaalde grens. Wie niet meedoet, wordt fors gekort op de melkprijs. Details van het plan worden woensdag in Den Haag bekendgemaakt.

Nederlandse boeren zijn na de afschaffing van de melkquotering begin vorig jaar meer koeien gaan houden. Daardoor is de productie van mest, gerekend in kilo’s fosfaat, boven een met Brussel afgesproken plafond gekomen. Nederland dreigt nu de derogatie -een ontheffing voor Nederlandse boeren om extra mest op grasland uit te rijden- kwijt te raken.

NMV-bestuurslid Henny Verhoeven, die de afgelopen weken aan tafel zat bij de onderhandelingen over het melkreductieplan, liet blijken dat ze er grote moeite mee heeft. “Als we hiermee instemmen, zijn we in feite ook voor fosfaatrechten, terwijl we daar als NMV altijd tegen zijn geweest.”

Verhoeven sprak tegen dat de NMV al akkoord zou zijn. Woensdag krijgen de leden een uitnodiging in de bus voor een algemene ledenvergadering op 30 december. “Dan beslissen de leden of we meedoen”, aldus Verhoeven.

De instemming van de NMV is volgens haar cruciaal. “Wij mochten meepraten omdat ZuivelNL (de ketenorganisatie van de zuivelsector, red.) minstens tweederde van de boerenbedrijven moet vertegenwoordigen, wil de overheid het plan algemeen verbindend verklaren. En dat is weer nodig om alle zuivelbedrijven mee te laten doen.”

Bij een peiling op het eind van de avond bleek dat de aanwezige NMV-leden behoorlijk verdeeld waren. Grofweg de helft wilde nog geen keuze maken en van de anderen hielden voor- en tegenstanders van het plan elkaar ongeveer in evenwicht. “Zie de tegenstanders vooral als proteststemmers. Neem dat mee en zorg dat er een beter plan komt”, vatte een van de boeren de uitslag samen, waar de zaal met applaus mee instemde.

Een van de hete hangijzers in het plan is de positie van zogeheten grondgebonden bedrijven. Die zullen worden ontzien, zo is toegezegd. Maar wat precies een grondgebonden bedrijf is, is nog niet vastgesteld. En dan zijn er nog de boeren die helemaal niet hebben uitgebreid: ook die moeten koeien inleveren. Het is onduidelijk wie voor de kosten opdraait, als het tot schadeclaims komt.

SGP-Kamerlid Elbert Dijkgraaf, die in De Meern de NMV-leden toesprak, voorziet ook veel rechtszaken na de invoering van fosfaatrechten in 2018. Zelf stemde hij vorige week tegen de wet die dit regelt. “Ik kan me niet voorstellen dat de wet ongewijzigd door de Eerste kamer komt. Je mag in Nederland onteigenen als dat een groot maatschappelijk belang dient en als je een kwestie niet op een andere manier kunt oplossen. Aan beide voorwaarden wordt niet voldaan”, stelde hij.

Volgens Dijkgraaf, en ook volgens de NMV, zegt het fosfaatplafond niets over de hoeveelheid fosfaat die in het milieu terechtkomt, terwijl bescherming van grond- en oppervlaktewater wel het hogere doel is. Een betere oplossing is volgens hem de Vlaamse methode: kijk per bedrijf hoe de waterkwaliteit is en pak alleen de probleemgevallen aan.

NMV-bestuurder Verhoeven stelde dat de melkveehouderij het gemiddeld genomen juist erg goed doet. De concentratie nitraat in het water dat het gras niet opneemt, zit in de meeste regio’s duidelijk onder de kritische grens van 50 milligram per liter. Een overmaat aan nitraat komt vooral voor in de kustgebieden, waar natuurlijke kwel van nitraathoudend water een probleem is. Ook de akkerbouw en riooloverstorten doen volgens haar een duit in het zakje.