De Laat is directeur van Festo Litouwen. Festo -een van oorsprong Duits bedrijf dat aanvankelijk houtbewerkingsmachines maakte- is tegenwoordig een internationale onderneming met vestigingen op alle continenten. Het bedrijf produceert elektrische handgereedschappen en is actief op het gebied van de productieautomatisering.

Tien jaar geleden werd Festo opgesplitst, vertelt De Laat in het hoofdkantoor van Festo in Kaunas aan een tafel waaruit allemaal kabels steken. „Het ene onderdeel ging onder de naam Festool verder met professionele handgereedschappen voor houtbewerking en voor de auto-industrie - polijst- en schuurmachines. Later kwamen daar onder de merknaam Protool nog machines voor de bouwsector bij. De tweede poot van Festo houdt zich bezig met productieautomatisering. Daarnaast verzorgt Festo sinds 1965 eigen opleidingen voor de automatiseringssector.”

Automatisering heeft tot doel allerlei bewegingen in het industriële productieproces -zoals oppakken, verplaatsen en neerzetten- niet langer handmatig maar machinaal te laten geschieden, legt De Laat met een onvervalst Brabants accent uit. „Wij bouwen geen complete machines, maar leveren de ’legosteentjes’. Met name de pneumatische componenten: kraantjes, cilinders, koppelingen en slangen.”

Via zijn studie aan de Technische Universiteit Eindhoven kwam De Laat in Litouwen terecht. In Kaunas liep hij stage, waarna hij bij Festo afstudeerde. Vervolgens trad hij bij het Duitse bedrijf in loondienst. Toen de onderneming -die aanvankelijk een dochteronderneming was van Festo Nederland- eind jaren ’90 rechtstreeks onder het hoofdkantoor in Duitsland kwam te vallen, kreeg De Laat de scepter in handen gedrukt. Sinds 2000 is hij directeur van de Litouwse vestiging, die ruim twintig werknemers telt.

De Laat zag goede mogelijkheden in Litouwen, temeer daar er na de onafhankelijkheid door de privatiseringsgolf veel was afgebroken. „Als men het systeem managementtechnisch intact had gelaten, was het land veel verder geweest.” De directeur verwijst naar de landbouwsector. „Voorheen werkten er 500 of 1000 mensen op een boerenbedrijf. Door de privatisering werd het bedrijf verdeeld onder de mensen, wat letterlijk gebeurde. Iedereen kreeg een koe en van de tractoren een onderdeel.

In Litouwen kunnen we dan ook maar één kant uit”, constateert De Laat nuchter. Af te breken valt er niets meer. Of het in Litouwen beter werken is dan elders, „durft” De Laat „niet zomaar te zeggen. Overal is er altijd sprake van een cirkelbeweging. Als het vandaag goed gaat, weet je zeker dat het over tien jaar minder gaat, en andersom.”

Cultuurverschillen tussen werknemers in Nederland en Litouwen constateert hij wel. „Onze generatie in Nederland gaat vrij gemakkelijk om met werk. Die mentaliteit kunnen de meeste Litouwers zich niet veroorloven. Zij moeten er flink aan trekken, anders kunnen ze hun kinderen niet grootbrengen. Dat maakt het werken wel leuk. Samen bouwen we wat op.”

Over het ondernemersklimaat is De Laat niet onverdeeld positief. „Het probleem is dat je hier nog steeds geen rechtsstaat hebt. Dan krijg je te maken met allerlei bureaucratische problemen. Zo kun je in Litouwen voor de wet geen fouten maken. Als je dat wel doet, krijgt je meteen een boete of straf.” Als voorbeeld noemt De Laat een „onbenullige rekenfout” die zijn bedrijf maakte in de BTW-opgave. „Het ging om een paar lita’s. Mijn collega kreeg een boete die hoger was dan zijn maandsalaris.” In beroep gaan is onmogelijk. Alleen als je een ambtenaar een envelop in de zak duwt, kun je de fout ’ongedaan maken’. Festo weigert echter aan dergelijke praktijken mee te doen.

„Als wij met dertig man 1/2000e deel van alle BTW-opbrengsten in Litouwen bij elkaar werken, klopt er iets niet”, vervolgt De Laat. „Dat betekent niet dat wij zo groot zijn, maar dat het belastingsysteem niet klopt. Bijna iedereen werkt zwart, maar maakt wel gebruik van het sociale systeem. Mensen profiteren ervan, terwijl ze niets bijdragen.”

De Laat toont een krantenartikel met de kop ”In Estland zijn investeringen of geld tegenwoordig niet het probleem, maar de mensen”. „Dat geldt hier ook. Wij denken dat het in deze landen gaat om leuke mensen met een hoge opleiding die geen geld hebben. Maar het is precies andersom.” Dat geldt vooral voor de top die zich tijdens de privatiseringen enorm heeft verrijkt. „Die laat de gewone mensen belasting betalen en het geld lekker opzij lopen. Als dat netjes over de bevolking zou worden verdeeld, zou er niets aan de hand zijn.”

Dat De Laat in Litouwen blijft, heeft in eerste instantie dan ook niets met economische motieven te maken. „Het gaat om wat je ziet en voelt. Je moet het leuk vinden om hier te komen. Het systeem is onmogelijk, maar met de doorsnee Litouwer is het prettig werken. Het succesverhaal heeft niets met de economie te maken.” Demotiverend vindt de Nederlander dat niet. „Uiteindelijk wil iedereen toch gewoon leven? We kunnen hier groeien; we verdienen geld. En in Litouwen is dat waarschijnlijk gemakkelijker dan in Nederland of Duitsland, want daar is de economische druk enorm.”

voetnoot (u17(Dit is het achtste deel in een serie portretten van Nederlandse bedrijven die actief zijn in de nieuwe lidstaten van de Europese Unie. Donderdag deel 9.