Ds. Bouter, predikant van de hervormde gemeente van Amerongen-Overberg, promoveert maandag in Amsterdam op een onderzoek naar het kerkbegrip van de protestantse theoloog Oepke Noordmans (1871-1956) en de rooms-katholieke kardinaal John Henry Newman (1801-1890).

Noordmans staat voor een „gereformeerd-ethische” theologie, een theologie waarin ruimte is voor de Geest en die een dynamische verbinding zoekt met de geschiedenis. Het gaat hem om het komende Koninkrijk, want van daaruit werkt de Geest en stuwt de kerk naar de toekomst, de wederkomst van Christus.

Aan het begin van de twintigste eeuw was Noordmans nog erg negatief over de Rooms-Katholieke Kerk en beschouwde hij die als dood. Na de jaren twintig werd dat anders. Noordmans wist te waarderen dat in Rome werd geloofd op basis van het gezag van kerk en traditie. Hij juichte bovendien toe dat door de invloed van Newman het rooms-katholieke kerkbegrip spiritueler werd. Newman was een evangelicaal theoloog binnen de Anglicaanse Kerk, werd leider van de anglokatholieke Oxford Movement en ging uiteindelijk over naar Rome.

Ds. Bouter: „Volgens Noordmans was Newman een hervormer die Rome dichter bij de Reformatie heeft gebracht. Hij legde de nadruk op het persoonlijke geloof, zoals de Reformatie dat ook deed. Dat riep bij Noordmans verwachtingen op. Noordmans zag Rome door Newman als het ware tot zichzelf komen als een westerse kerk die ging in het spoor van de Geest. Waar de historische gestalte van de hele westerse kerk, Rome en Reformatie samen, opnieuw wankelt door de secularisatie, hoopte Noordmans op een samenkomen van Rome en Reformatie in een nieuwe kerk.”

Optimistisch

In zijn boek ”Geloven op gezag. Een kritische analyse van de Newmanreceptie bij Noordmans inzake de Kerk en de wending naar het subject” (uitg. Boekencentrum, Zoetermeer) zet ds. Bouter uiteen dat de verwachtingen van Noordmans uitkwamen. „Rome is de Bijbel centraler gaan stellen. Noordmans pleitte voor een Lazarusgestalte van de kerk, een kerk die gericht is op de nood in de wereld en tegelijk weet dat ze geroepen is tot het eeuwige leven. De pausen Benedictus XVI en Franciscus passen in dat beeld. Het pausschap is steeds meer pastoraal geworden. Na het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) is Rome steeds minder een staatachtig lichaam, wordt het minder juridisch en meer charismatisch. Ook zijn veel obstakels in de leer tussen Rome en Reformatie verdwenen.”

Toch is Rome in wezen niet veranderd.

„Ik vraag me af of dat waar is. Rome laat juist zien dat ze een dynamische kerk is waar Christus in het middelpunt staat en die open is voor de leiding van de Heilige Geest. Van Noordmans komt het aforisme: „Paulus komt, Petrus gaat.” Petrus zit volgens Noordmans wel op de apostolische stoel van Rome, hij is de apostel van de historische kerk, maar uiteindelijk heeft Paulus, de apostel van de Heilige Geest, de leiding. Dan kunnen we wonderen verwachten.”

Het protestantisme is volgens ds. Bouter niet in staat geweest de eenheid te bewaren, omdat het uiteindelijk de persoonlijke mening boven het gezag van de Kerk stelt. „Vijfhonderd jaar Reformatie, waarin ieder zich beriep op de Bijbel of op een aanwijzing van de Geest, heeft laten zien dat we niet zonder het gezag van Rome kunnen. Als ik moet kiezen tussen Noordmans en Newman vind ik dat het kerkbegrip bij de laatste overtuigender is.”

Refobaptisten

Ds. Bouter heeft in Overberg te maken met een reformatorische baptistengemeente die daar is neergestreken – niet tot onverdeeld genoegen van de predikant. Desgevraagd merkt hij daarover op: „Deze gemeente is voor mij het type van een christelijke club. Het gaat om vooral jonge, heel aardige en zeer betrokken mensen die het niet konden vinden in de bestaande kerken en daarom iets nieuws begonnen. Maar de kerk kun je niet oprichten, de kerk is ons gegeven.”

Ds. Bouter merkt bij steeds meer protestanten dat ze hunkeren naar de kerk „die we door de verdeeldheid hebben verloren. We zullen ons moeten oefenen om Rome met nieuwe ogen te bezien. Mede door de vergelijking van Noordmans met Newman ben ik tot de overtuiging gekomen dat Rome de kerk is die aan de wereld is gegeven. Zoals met alle hervormingsbewegingen moet ook het goede van de Reformatie dáár worden binnengebracht.”

„Kerkstructuur past niet bij samenleving” – verslag van studieweek Gereformeerde Bond voor theologiestudenten (Reformatorisch Dagblad, 28-08-2015)

Laat prediker dienaar zijn van Kerk – opiniebijdrage van ds. Bouter (Reformatorisch Dagblad, 31-08-2013)

Refobaptisten, een nieuw fenomeen (Reformatorisch Dagblad, 13-06-2013)

Ds. Bouter doet intrede in Overberg (Reformatorisch Dagblad, 22-08-2011)