De hoofdtaak voor de VVD-premier was donderdag de schade te herstellen die PvdA-leider Samsom woensdag heeft aangericht. Die leek in de hitte van het debat af en toe te vergeten dat de coalitie de oppositie nog hard nodig heeft om alle beleidsplannen door de Eerste Kamer te loodsen.

Eventjes was Samsom niet meer de redelijke, op compromissen gerichte politicus die in de afgelopen verkiezingscampagne in korte tijd electoraal furore maakte, maar gedroeg hij zich weer als de Greenpeace-activist van weleer: drammerig, overtuigd van zijn eigen gelijk, niet bereid tot enig compromis.

Ja, Samsom ís bereid over alles te praten, zo herhaalde hij keer op keer. Maar tegelijk bleek juist alles waarover de oppositie graag wil spreken –minder bezuinigen, minder nivelleren, sneller hervormen– voor hem onbespreekbaar.

In minder dan vijf minuten wist Samsom achtereenvolgens Buma (CDA), Pechtold (D66) en Slob (ChristenUnie) van zich te vervreemden. Daarbij was de aanvaring met de christendemocraat opvallend hard. Buma’s vraag of Samsom bereid was de nivelleringsplannen „te laten varen”, beantwoordde de PvdA-leider met een droog en kil „nee.” Daarmee smeet hij de deur, die even daarvoor door VVD-fractieleider Zijlstra op een kier was gezet –„ik sta open om over heel veel te praten, mits er maar bezuinigd wordt”, abrupt weer dicht, wat Buma de –voor zijn doen heftige– reactie ontlokte: „Echt, u zoekt het maar uit!”

Deels was de halsstarrige houding van Samsom wellicht onderhandelingstactiek. Nu al punten inleveren, nog voordat de gesprekken met de oppositie goed en wel begonnen zijn, is uiteraard niet slim. Anderzijds leek Samsom ook wat van slag door wat zich even daarvoor in de vergaderzaal had voorgedaan.

Want het venijn van het debat zat ’m niet in de staart, maar in de start. Na de inbreng van Wilders besloot de Kamer maar direct over de door hem aangekondigde motie van wantrouwen te stemmen. Tot ieders verbazing zegde ook SP-leider Roemer daarbij het vertrouwen in het kabinet op, waarmee de SP zich –na jarenlange pogingen daar juist uit weg te komen– haar tenten weer in het ”Stem Tegenkamp” lijkt te hebben opgeslagen.

Hoewel Roemer nog probeerde de schade te herstellen –„ook al hebben we er geen vertrouwen in, goede voorstellen van dit kabinet zullen we steunen”–, lijkt door de opstelling van de SP de vluchtweg voor Samsom over links nu te zijn uitgesloten. Dat is niet bepaald een wenkend perspectief voor de PvdA’er, die in plaats van de opgestoken vuist die hij van Roemer kreeg, stiekem had gehoopt op een uitgestoken hand.

Er bleek een interventie van Wilders voor nodig om Samsom weer enigszins zicht te laten krijgen op de realiteit van de acht ontbrekende zetels in de Senaat. „Ga zo door”, sarde de PVV’er, nadat Samsom CDA, D66 en de CU de gordijnen in had gejaagd. „Het is geweldig wat u hier doet. De verkiezingen komen op deze manier een stuk dichterbij.” Op de vraag van Pechtold of juist dít voor Samsom dan geen aanmoediging was om wat te bewegen, antwoordde de PvdA’er vervolgens met een „hartstochtelijk ja.”

Duidelijkheid over de vraag met welke partijen het kabinet vooral zaken wil gaan doen, zal er donderdag niet meer ontstaan. De echte onderhandelingen daarover worden niet in de plenaire zaal van de Tweede Kamer gevoerd, maar de komende weken in achterkamertjes. Te beginnen over de versobering van de pensioenopbouw; de grootste besparing van het kabinet. Daarover spreekt de senaat op 8 oktober.