Wat waren destijds de argumenten voor herindeling?

Hielema: „Met name dat de bestuurskracht en de kracht van het ambtelijk apparaat van kleine gemeenten als Doorn, Leersum en Amerongen tekortschoten. Die hadden destijds minder dan 10.000 inwoners.

Door de decentralisatie werden steeds meer taken van het Rijk naar gemeente verschoven. Het was voor ambtenaren lastig om al die nieuwe regelingen bij te houden. Zij moesten zich steeds meer specialiseren. Daarbij liepen ze tegen het feit aan dat ze bij een kleine gemeente al snel aan hun salarisplafond zaten. Goede ambtenaren gingen vaak naar grotere gemeenten, waarna weer nieuwe moesten worden ingewerkt.

Een andere reden was dat gemeenten steeds vaker regionaal samenwerkten, bijvoorbeeld met de sociale dienst en de sociale werkvoorziening, maar ook op het gebied van recreatie en woonwagenbeleid. Een kleine gemeente had in die besturen weinig te vertellen, tegenover grote buurgemeenten zoals Wijk bij Duurstede en Zeist.”

Wat waren destijds de argumenten tegen herindeling?

Doelman: „Het belangrijkste argument was dat de betrokkenheid van burgers bij de gemeente, dat staat voor gemeenschap, afneemt. Dat is het ergste wat een gemeente kan overkomen. Het welbevinden van een gemeenschap hangt af van die betrokkenheid. Bij de vorming van de gemeente Utrechtse Heuvelrug was er sprake van negatieve betrokkenheid, omdat de wens van de meeste burgers om niet te fuseren, werd genegeerd.

Daarbij waren bij de voorstanders de verwachtingen van het effect van de herindeling te hooggespannen. De verbetering van de kwaliteit van het bestuur en de dienstverlening zou niet worden bereikt. Het gerenommeerde Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden had dat al diverse keren aangetoond. Ook was de verwachting dat de kosten van de nieuwe gemeente fors zouden toenemen.”

Hoe beoordeelt u de fusie nu?

Hielema: „De uitslagen van referenda zijn destijds door Driebergen en Leersum genegeerd. Dat slechte begin blijft opspelen. Wel constateer ik dat de gemeente met een betere dienstverlening op de goede weg is, en dat ze als gelijke van de buurgemeenten meer macht heeft in regionale samenwerkingsverbanden. De kostenbeheersing is heel lastig vanwege de taakverschuiving van Rijk naar gemeente, met bijbehorende bezuinigingen. Er zijn gaandeweg wel minder ambtenaren, en ook het aantal wethouders is met de helft afgenomen.

Ik ontvang signalen dat de kern Overberg het nu goed naar de zin heeft. Uit contacten concludeer ik dat Leersum en Amerongen tevreden zijn. De meeste pijn ligt in Driebergen, omdat het bestuurlijk centrum in de centrumplaats Doorn is gekomen. Verder zijn sport- en natuurclubs gefuseerd, om zo gesprekspartner van de gemeente te zijn.”

Doelman: „De doelstellingen van de fusie zijn na zeven jaar niet gehaald: nauwelijks grotere bestuurskracht, geen beter ambtelijk apparaat, ondanks specialisatie en hogere salarissen. De betrokkenheid van de burger is afgenomen. Nog nooit waren de opkomstcijfers bij raadsverkiezingen zo laag en was de kloof met het bestuur zo groot.

In Amerongen, Driebergen en Maarn heerst bijvoorbeeld onvrede omdat daar geen buurthuizen zijn gekomen.

De financiële positie is verslechterd, vooral door budgettaire missers en hogere kosten. De reserve van 24 miljoen euro is geslonken tot 8 miljoen. De fusie is dus mislukt en de burger betaalt het gelag. Het is wetmatig: schaalvergroting is wel duurder, maar niet beter is voor de burgers en de democratie. Als ik de fusie kon terugdraaien, zou ik dat doen.”
Dit is het eerste deel in een serie over de gevolgen van gemeentelijke herindeling.

Informatie gemeente

Aantal inwoners per 1 februari 2012: 48.210

Gemiddelde WOZ-waarde woningen: 315.000 euro

College van burgemeester en wethouders: burgemeester: VVD, wethouders: VVD 1, GL/PvdA 1, D66 1

Gemeenteraad (2010) tegenover gezamenlijke raden (2002):

VVD: 7 (19)

GL/PvdA: 6 (20)

CDA: 5 (17)

D66: 4 (3)

Burger Vertegenwoordiging Heuvelrug: 3 (overig: 3)

SGP: 2 (3)

SP: 1 (0)

CU: 1 (3)