„Ik heb als onderhandelaar voor de VVD een fout gemaakt”, erkende premier Rutte (VVD) maandagavond, vlak voordat PvdA’er Samsom feitelijk de complete regie overnam tijdens de persconferentie waarin uit de doeken werd gedaan hoe het nauwelijks twee weken oude regeerakkoord alweer zal worden aangepast.

Wat Rutte meer pijn zal hebben gedaan –de boetedoening of die leidende rol van Samsom– is de vraag. Feit is wel dat de inkomensafhankelijke zorgpremie, die de afgelopen weken voor grote onrust in de VVD-achterban zorgde, nu van tafel is.

Nivelleren doen de partijen in hun ”regeerakkoord 2.0” overigens nog steeds, maar nu minder fors dan eerst en deze keer via het volgens economen geëigende instrument: het belastingstelsel. Door de algemene heffingskorting en de arbeidskorting te verhogen en ze tegelijkertijd juist af te bouwen voor hoge inkomens, worden per saldo de lagere inkomens ontzien.

Dat is volgens Rutte nodig om de „ijslaag” onder deze groep te versterken, nu veel bezuinigingsmaatregelen juist hen zwaar zullen treffen.

VVD en PvdA hebben maandag laten zien dat zij bereid zijn in nood elkaar tegemoet te komen en een compromis te smeden dat door beide partijen kan worden verdedigd.

Dat zowel VVD als PvdA dit maandag daadwerkelijk deed, is feitelijk een breuk te noemen met een belangrijke hoofdlijn in het regeerakkoord, waarin niet zozeer is getracht op alle dossiers compromissen te bereiken, maar elkaar vooral „wat te gunnen.” Door onderwerpen uit te ruilen vertoont dit akkoord goed beschouwd meer de kenmerken van een gedoogakkoord dan een gedeelde visie op het landsbestuur.

Welke risico’s dat met zich mee kan brengen, heeft met name Rutte de afgelopen dagen aan den lijve ondervonden. Zeker de VVD-premier lijkt zodanig in het uitruilspel te zijn opgegaan, dat hij niet alleen het contact met zijn kiezers, maar ook met zijn directe achterban lijkt te zijn verloren door te ver voor zijn troepen uit te marcheren. Dat laatste zelfs zodanig dat volgens De Telegraaf een van de VVD-ministers uit pure woede of wanhoop over het akkoord zou hebben gedreigd nog vóór de beëdiging af te haken.

Nu de VVD met hulp van de PvdA het ‘vuiltje’ van de inkomensafhankelijke zorgpremie heeft weggewerkt, lijkt wat er resteert van het regeerakkoord meer in lijn te zijn met de liberale ideologie dan met die van de sociaaldemocraten.

Hoewel beide partijen de verspeelde geloofwaardigheid terug zullen moeten winnen, lijken de springende punten in het akkoord dat rest, vooral de PvdA-achterban te beroeren. Zoals daar zijn de aanpassing van de WW en het ontslagrecht, de versobering in de AWBZ en de bezuiniging op de sociale werkplaatsen.

De vakbonden slepen de afgelopen dagen al opzichtig de messen in een poging het hun traditionele bondgenoot op het arbeidsmarktdossier moeilijk te maken.

Dat Samsom maandag bekendmaakte er 250 miljoen euro extra te hebben uitgesleept om in overleg met de sociale partners bijvoorbeeld de WW-maatregel te verzachten, geeft aan dat hij terdege beseft in welke hoek de volgende klap kan vallen.