SANAA – Opnieuw moet een Arabische leider het veld ruimen. Ditmaal is het de beurt aan de Jemenitische president Ali Abdullah Saleh. Of met zijn vertrek de problemen voor het land voorbij zijn, staat nog maar te bezien.
Tien maanden duurde de opstand in Jemen. Week in, week uit gingen duizenden Jemenieten de straat op om het vertrek van president Saleh te eisen. De protesten begonnen vreedzaam, maar ontaardden al snel in gewelddadige confrontaties tussen rivaliserende stammen en milities. Honderden mensen lieten het leven.
Diverse keren leek het erop dat Saleh de macht zou overdragen. Vooral toen hij in juni voor een medische behandeling naar Saudi- Arabië vertrok en veel Jemenieten hoopten dat hij niet meer zou terugkeren. Niets bleek minder waar.
Gisteren was het dan toch zover. Het Jemenitische staatshoofd, dat sinds 1978 aan de macht is, zette zijn handtekening onder een akkoord dat in zijn vertrek voorziet. Drie maanden blijft hij nog aan om de overdracht van de macht aan vicepresident Abdrabuh Mansur Hadi in goede banen te leiden. Hadi moet een regering van nationale eenheid vormen. Ook zal hij een tijdelijke veiligheidsraad voorzitten die op de demilitarisering van de hoofdstad Sanaa moet toezien.
In dat laatste zit precies het probleem. De zoon van Saleh, Ahmed Ali, voert het commando over de Republikeinse Garde. Analisten verwachten niet dat hij het bevel over dit legeronderdeel zonder slag of stoot zal opgeven. Tegelijkertijd hebben generaal Ali Mohsin en de invloedrijke familie Ahmar de controle over een aantal belangrijke divisies die de noordelijke en westelijke buitenwijken van Sanaa in handen hebben. Botsingen met de troepen van Ahmed Ali hebben de afgelopen maanden tientallen levens geëist.
Veel zal dus afhangen van de reactie van Ahmed Ali en Ali Mohsin op de gisteren gesloten overeenkomst. En als zij dwars gaan liggen, is het de vraag in hoeverre de Verenigde Naties hun verantwoordelijkheid nemen. De Veiligheidsraad nam vorige maand een resolutie aan waarin een machtsoverdracht werd geëist en het gebruik van geweld tegen demonstranten werd veroordeeld.
Intussen is Ali Abdullah Saleh de zoveelste Arabische leider die onder druk van een protesterende bevolking vertrekt. De presidenten van Tunesië en Egypte gingen hem voor. De Libische dictator Muammar Gaddafi moest de opstand in zijn land zelfs met de dood bekopen. Ook in Syrië lijkt het regime te wankelen.
De ontwikkelingen in Jemen roepen opnieuw de veelgestelde vraag op of de Arabische wereld beter af is met het vertrek van haar leiders. In Egypte zijn de protesten in de steden weer in alle hevigheid opgelaaid en bestaat de vrees dat fundamentalisten de politiek zullen gaan domineren. In Syrië dreigt bij vertrek van president Assad en de zijnen een instabiliteit die de hele regio kan beïnvloeden.
In Jemen is het risico van nieuw geweld bepaald niet denkbeeldig. President Saleh wist Noord- en Zuid-Jemen in 1990 te verenigen, maar zuidelijke separatisten roeren zich inmiddels steeds nadrukkelijker. In het noorden van het land zorgen Houthirebellen voor onveiligheid.
De grootste opgave zal echter zijn om de Jemenitische jongeren tevreden te stellen. Zoals bij alle Arabische revoltes draaien ook de protesten in Jemen in feite om de onvrede van de jongere generatie over het corrupte politieke establishment van de oudere generatie dat al decennialang de scepter zwaait.
De jonge demonstranten in Jemen hebben al laten weten dat zij de overeenkomst van gisteren lang niet ver genoeg vinden gaan. Het feit dat president Saleh immuniteit van strafvervolging heeft bedongen, is hun een doorn in het oog. Maar hun grootste bezwaar zit in het feit dat de heersende elite in deze deal de meeste macht in het land behoudt.