Nu Egypte worstelt met het leggen van de basis van een echte democratie, wordt het debat over de politieke rol van het leger met de dag feller. In hoeverre moet het leger zich met politiek bemoeien? Een prangende vraag in een land dat al zestig jaar heeft geleden onder een door militairen geleide dictatuur.

Het debat is in een stroomversnelling gekomen nu steeds meer potentiële presidentskandidaten hun visie ventileren op de toekomstige rol van het leger.

Zelf vindt de legerleiding dat het haar primaire taak is het nationale grondgebied en de grondwettelijke orde te beschermen. Daarnaast heeft de huidige legerleiding zich een aantal uitgesproken politieke taken toegeëigend.

De legertop ziet zichzelf graag als de hoeder van een aantal „supraconstitutionele” principes. Die principes vormen in de ogen van het leger een hele waslijst, variërend van betrokkenheid bij internationale verdragen en het waarborgen van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht tot het verbeteren van onderwijs en wetenschappelijk onderzoek en het organiseren van de nationale veiligheid.

Die vermeende legertaken hebben in politieke kringen al voor heel wat beroering gezorgd. Tegenstanders vinden dat het leger hiermee veel meer bevoegd­heden naar zich toetrekt dan het in het verleden had.

Coup

Sommige critici schromen niet om de term ”coup” in de mond te nemen. Volgens anderen neemt het leger hiermee een voorschot op de toekomstige politieke situatie in Egypte.

Als mogelijke oplossing heeft een speciale commissie onlangs voorgesteld om een nationale defensieraad in het leven te roepen. In deze raad zouden onder anderen de president, de opperbevelhebber en de chef-staf van de strijdkrachten moeten zitten. De raad zou verantwoordelijk worden voor het defensiebudget en voor de nationale veiligheid.

Helemaal nieuw is zo’n model niet. Men heeft zich in Egypte duidelijk laten inspireren door het Turkse model, waarin het leger verantwoordelijk is voor de beschermen van de democratie.

Voor veel oppositieleden gaat een dergelijke oplossing veel te ver. Oppositieleider en presidentskandidaat Mohamed al-Baradei is fel tegen het toekennen van iedere politieke rol aan de militairen. Wel vindt hij dat het leger de democratie moet veiligte stellen. „We hebben hier in Egypte een ontluikende democratie in een regio die wemelt van oude ideeën”, zei Al-Baradei daar zelf over. „Vandaar dat we het leger nodig hebben om de grondwet en het burgerlijke karakter van de staat te beschermen tijdens deze fase van beginnende democratie.”

Sterkste speler

Het leger is nu de sterkste speler in Egyptes politieke arena. Het militaire establishment is de enige pijler van het oude regime die nog steeds volledig intact is. Door blijkbaar de kant van de revolutie te kiezen, tegen voormalig president Hosni Mubarak, heeft het leger zijn populariteit versterkt, maar die populariteit wordt nu in snel tempo verspeeld doordat de militaire top wil blijven vasthouden aan de macht.

Het is uiteindelijk nog maar de vraag of het leger zich werkelijk volledig los wil en kan maken uit de politiek. De militaire top zal immers nooit toestaan dat een democratisch gekozen regering zich kan bemoeien met zijn financiën of verdachte wapenhandel.

Uiteindelijk zijn alleen de burgers de hoeders van de democratie. Maar de Egyptische samenleving is nog niet klaar om deze rol te spelen. En zolang dat niet het geval is, houdt het leger de touwtjes stevig in handen.