Het lijkt erop dat het net rond de van oorlogsmisdaden verdachte Mladic zich nu definitief heeft gesloten. Líjkt, want niets is zeker zolang hij niet in het vliegtuig naar Den Haag zit.

Internationale beruchtheid verwierf Ratko Mladic in juli 1995 met de verovering van de moslimenclave Srebrenica in Bosnië-Herzegovina – waar Serviërs, Kroaten en moslims na het uiteenvallen van Joegoslavië van 1992 tot 1995 een bloedige oorlog uitvochten. Over de hele wereld gingen de televisiebeelden waarop te zien te was hoe de generaal snoep uitdeelde aan kinderen, die van hem ook nog een aai over de bol kregen. „U kunt gaan, u zal niets gebeuren”, zei hij voor de camera’s tegen de moslims die Srebrenica moesten verlaten.

Nadat de camera’s waren uitgezet, voegde hij daaraan toe: „Niemand kan jullie leven redden. De NAVO niet, de VN niet, alleen ik.” Maar spoedig zou blijken dat dat bepaald niet als een geruststelling moest worden opgevat. Na de verovering van de enclave –waarvan de veiligheid vooraf door de Nederlandse Dutchbatters en de Verenigde Naties was gegarandeerd– zouden ruim 7000 moslimmannen uit de weg worden geruimd.

Op dat moment had Ratko Mladic, die ervan wordt verdacht persoonlijk opdracht te hebben gegeven voor deze etnische zuivering, al een lange carrière als beroepsmilitair achter de rug. Mladic werd op 12 maart 1943 geboren in een bergdorpje ten zuiden van de Bosnische hoofdstad Sarajevo. Zijn vader heeft Ratko nooit gekend. Die kwam in 1945 om bij een partizanenaanval op Kroatische fascisten en hun moslimcollaborateurs die met de Duitsers heulden.

Rancuneuze houding

Deze persoonlijke tragedie lijkt mede voeding te hebben gegeven aan Mladic’ rancuneuze houding jegens niet-Serviërs, evenals het feit dat zijn moeder aan het begin van de laatste Balkanoorlog omkwam. Bovendien pleegde Mladic’ enige dochter Ana op 23-jarige leeftijd zelfmoord nadat haar verloofde in Bosnië was gesneuveld.

Na een bezoek aan een militaire kostschool in Belgrado ging de vijftienjarige Ratko naar de militaire academie, waar hij zijn opleiding acht jaar later zou afsluiten. Het leger bracht hem trouw aan de veelvolkerenstaat Joegoslavië bij, zoals Mladic later zelf zou zeggen.

Toen in 1990 de Joegoslavische federatie uit elkaar dreigde te vallen, presenteerde de beroepsmilitair zich als een Joegoslaaf – een ’nationaliteit’ die hij in zijn paspoort liet opnemen. Hetzelfde deden overigens de door hem zozeer verfoeide intellectuelen onder de Bosnische moslims, die eveneens de republiek bijeen wensten te houden.

De desintegratie van het land bleek echter niet te stuiten, waarna Mladic –in navolging van de Joegoslavische leider Slobodan Milosevic– van pan-Joegoslaaf veranderde in een nationalist, die de belangen van alle Serviërs te vuur en te zwaard zou verdedigen.

Wat dat concreet betekende, liet hij in 1994 de Britse krant The Guardian weten. „Mijn doel is eenvoudig: bescherming van het Servisch territorium en de mensen die daar eeuwenlang hebben gewoond. De grenzen van dat gebied worden bepaald door de plaatsen waar Servisch bloed is gevloeid”, aldus de militair, die daaraan toevoegde: „Aanvallen, het offensief, dat is mijn karakter.”

In de zomer van 1991 kreeg kolonel Mladic de leiding over de Servische milities in de Krajina – het door Serviërs eeuwenlang bewoonde gebied in de deelrepubliek Kroatië, dat de onafhankelijkheid had uitgeroepen. Zijn optreden was zowel spectaculair als meedogenloos, waarmee zijn ster onder de Serviërs snel rees.

Zwaarste wapens

In 1992 werd Mladic generaal. Bij de terugtrekking van het Joegoslavische leger uit Bosnië-Herzegovina –dat als onafhankelijke natie verderging– bleef hij achter als opperbevelhebber van de strijdkrachten van de Bosnische Serviërs. Drie jaar lang zou hij daar zijn strijd tegen Kroaten en moslims voortzetten.

Met een relatief klein leger van hooguit 100.000 man beheersten de Serviërs een uitgestrekt gebied, ongeveer 70 procent van Bosnië-Herzegovina. Mladic wist vooral met zijn geschut de vijand in zijn bolwerken vast te pinnen. Daarbij maakte hij het leven van burgers in vijandelijke gebieden vrijwel onmogelijk. „Rooster ze! Gebruik alleen de zwaarste wapens. Schiet ze gek”, zei de generaal in 1992 toen hij Sarajevo onder vuur nam. Na verloop van tijd nam hij de murw beschoten bolwerken met behulp van kleine eenheden in.

Na het Daytonvredesakkoord van december 1995, dat een einde maakte aan de oorlog in Bosnië-Herzegovina, keerde Mladic naar Belgrado terug, waar hij ongestoord zijn gang kon gaan. Pas na de val van Milosevic in 2000 werd hij gedwongen onder te duiken.

Na 2000 maakten de nieuwe machthebbers evenmin serieus werk van zijn arrestatie. Tot november 2005 genoot hij zelfs nog een militair pensioen, dat steevast door zijn zoon werd opgehaald. Tegen de aanhoudende druk van de aanklagers bij het Joegoslaviëtribunaal en het vooruitzicht van de worst van toekomstige toetreding tot de Europese Unie bleek Belgrado echter uiteindelijk niet langer bestand. Mladic’ enkeltje naar Den Haag lijkt nu echt aanstaande.

Bin Laden

Intussen blijven de vragen rond de arrestatie van de ex-legerleider nog legio. De vergelijking met het opsporen van topterrorist Osama bin Laden dringt zich aan alle kanten op. Waarom kon Mladic zo lang uit handen van de autoriteiten blijven? Wist de Servische regering al langer waar Mladic zich ophield? Was er soms toch sprake van een herenakkoord uit 1995 met de Amerikanen op grond waarvan Mladic (en eerder Karadzic) uit handen van de autoriteiten kon blijven? Boze tongen in het dorpje waar hij werd opgepakt, beweerden zelfs dat de oud-generaal met opzet recent in het huis van een familielid was geposteerd, om een dramatische arrestatie te ensceneren.

Hoe het ook zij, zestien jaar na de bloedige val van Srebrenica is Ratko Mladic geen vrij man meer. Van een wrede, nietsontziende generaal is hij tot een oude, bleke man verworden.