Wat is er met Portugal ook alweer aan de hand?

Het vertrouwen in deze natie van de grote beleggers op de kapitaalmarkt is gaandeweg afgenomen. Zij zijn er niet gerust op dat zij het geld dat zij in staatsobligaties hebben gestoken, terugkrijgen. Op nieuwe leningen vragen zij, ter compensatie van dit risico, een steeds hogere rente. De daaruit voortvloeiende lasten zijn voor Portugal op den duur niet op te brengen. Daardoor dreigt een faillissement: een situatie dat de betrokken overheid niet langer aan haar rente- en aflossingsverplichtingen kan voldoen.

Oorzaak van het gebrek aan vertrouwen zijn de zorgwekkende economische omstandigheden in de zuidelijke EU-lidstaat. Het begrotingstekort ligt boven de 9 procent van het bruto binnenlands product (bbp) en de staatsschuld nadert de 100 procent. Verder laat de concurrentiepositie veel te wensen over.

Wat houdt het overeengekomen noodprogramma in?

Portugal ontvangt 78 miljard euro aan kredieten, waarvan 26 miljard voor rekening van het IMF. Het hoeft dus voorlopig geen dure financiële middelen op te halen bij beleggers. Het verse kapitaal verschaft de ruimte om schuldeisers te betalen en andere uitgaven te verrichten. Een deel wordt ingezet om zwakke banken te helpen.

Aan de kredietverlening zijn voorwaarden verbonden. Zo eisen EU en IMF harde bezuinigingen. Die moeten erin resulteren dat het tekort daalt tot 3 procent in 2013. Tot de maatregelen behoren onder meer een bevriezing van ambtenarensalarissen en pensioenen, hogere btw, beperking van de werkloosheidsuitkeringen, besparingen op de gezondheidszorg en privatiseringen.

Zijn de eurolanden het geld dat zij Portugal toeschuiven kwijt en draait daarmee de belastingbetaler op voor de problemen?

Als het goed afloopt niet. De EU heeft een jaar geleden het noodfonds opgericht. Dat leent geld en sluist dat door naar Portugal. Het kan dat goedkoop doen omdat de eurolanden en het IMF de terugbetaling waarborgen. Zij verstrekken garanties. Als Portugal te zijner tijd netjes aflost, is er niets aan de hand. Maar blijft het op enig moment in de toekomst alsnog in gebreke, dan leiden die garanties uiteraard tot een schadepost.

Is Portugal nu definitief gered?

Nee. Portugal ontvangt nieuwe leningen. Maar daarmee los je de echte problemen niet op. Er wordt alleen tijd gekocht. De acute dreiging van een bankroet is weg en Lissabon krijgt op deze manier de gelegenheid om, onder streng toezicht van EU en IMF, orde op zaken te stellen.

Hopelijk slaat het voorgenomen saneringsprogramma aan, maar niets is zeker. Zo remmen de straffe bezuinigingen de economische groei af. Waarschijnlijk zal er zowel dit jaar als in 2012 sprake zijn van een krimp van 2 procent. Dat betekent minder inkomsten voor de schatkist en dat bemoeilijkt het terugdringen van begrotingstekort en staatsschuld.

We zien dat momenteel rond Griekenland, dat eveneens bij EU en IMF aan het infuus ligt, een debat wordt gevoerd over de vraag of het afstempelen van een deel van de schuld uiteindelijk toch niet onvermijdelijk zal zijn. Wellicht ontstaat eenzelfde discussie straks ten aanzien van Portugal. Aan zo’n schuldherstructurering kleven bezwaren. Beleggers, waaronder banken, lijden forse verliezen en het vertrouwen in de eurozone loopt opnieuw een deuk op.

Het einde van de crisis in de eurozone is dus nog niet in zicht?

Zeker niet. We torsen de schuldencrisis mogelijk nog jaren mee. Zo blijft het scenario van die afwaardering voorlopig boven de markt hangen. Ook zouden nog meer landen in moeilijkheden kunnen raken, Spanje voorop. De laatste weken is de vrees voor een domino-effect wat weggeëbd, maar dat kan snel weer veranderen.