De vrijstaande woning in Metslawier is gerieflijk en royaal. Hij staat ook niet in de verkoop vanwege gebreken. De enige reden is dat Rudolf en Paula de Vreeze met hun zes kinderen graag buiten wonen. „Voor een westerling is dit al ontzettend landelijk, maar wij vinden het nog te ingebouwd.”

Ze kochten het huis negen jaar geleden via een makelaar. „Dat beviel redelijk, maar je merkt dat makelaars veel klanten hebben. Daar ben jij er een van. Inmiddels zijn er tal van huizensites gekomen, waardoor het veel makkelijker is geworden om je huis zelf te verkopen. Een bijkomende reden was dat je hier een boete moet betalen als je het contract met je makelaar verbreekt.”

De inwoner van het Friese dorp, docent Engels en coördinator op De Saad, een mavo in Damwoude, zette de woning half juni op marktplaats.nl en op jaap.nl. Op funda.nl, de site van de Nederlandse Vereniging voor Makelaars (NVM), bekeek hij hoe hij zijn advertentie het best vorm kon geven. „Belangrijk is dat je opvalt.” Voor Marktplaats betaalt hij 65 euro per halfjaar, Jaap plaatst gratis. Bij verkoop zijn er geen verdere kosten.

Voor geïnteresseerden die meer informatie wensen, maakte De Vreeze de websitefrieslandwoning.nl. Daar lokt hij niet alleen via Marktplaats en Jaap, maar ook met Twitter publiek naartoe. „Sinds ik een advertentie op huizentweets.nl heb gezet, is het aantal hits op m’n website zeker verdrievoudigd. Ook de makelaars in deze omgeving maken inmiddels allemaal gebruik van Twitter.”

De inwoner van Metslawier beseft dat hij door verkoop in eigen beheer geen gebruik kan maken van het netwerk van de makelaar. „Maar door de combinatie van een bord in de tuin, een advertentie op verschillende huizensites, een eigen website en Twitter kun je ook veel mensen bereiken. Als ik op deze wijze de woning verkoop, bespaar ik veel geld. De meeste makelaars vragen hier nog een courtage van 2 procent. Dat is op 259.000 euro een fors bedrag.”

Mocht het tot een deal komen, dan laat de leerkracht de contractuele afhandeling waarschijnlijk aan een deskundige over. Op basis van een afgesproken prijs. De aankoop van een royale houten vakantiewoning op 1800 vierkante meter grond in Centraal-Zweden, ook via Marktplaats, deed hij helemaal zelf. „Daar was minder geld mee gemoeid. Je koopt daar een huis voor de prijs van een ruime middenklassenauto.”

Henk en Bets Witteveen vonden het ook bij de aanschaf van een aanmerkelijk prijziger woning niet nodig om een financieel specialist in te schakelen. De verkoop van hun vorige huis, in 2005, deden ze nog samen met een makelaar, voor een vastgesteld bedrag. „Wij verzorgden de rondleidingen, de makelaar deed de contractuele kant. We waren het snel kwijt en hebben tussentijds een woning gehuurd die al anderhalf jaar in de verkoop stond.”

Regelmatig kregen ze daar makelaars over de vloer, met potentiële kopers. Hun waardering voor de makelaardij nam daardoor rap af. „Het viel ons op hoe belabberd de dossierkennis van de meeste makelaars is. Had de kopende partij ook een makelaar bij zich, dan hoorden we hoe beide makelaars na vertrek van hun klanten koehandel pleegden. „Als jij er zoveel af doet, dan krijg ik ze wel over de streep.” Daar werden we niet vrolijk van.”

De opgedane ervaring deed het echtpaar besluiten zonder makelaar te kopen. De woning van hun wensen, aan de rand van Apeldoorn, vonden ze in 2006 via Marktplaats. Bij een eerste bezoek klikte het meteen: met het huis en de verkoper. „Na wat onderhandelen zijn we tot elkaar gekomen. Allebei zonder makelaar.”

Witteveen, die zijn leven lang in de bankwereld werkzaam was, regelde de contracten. „Via de website van de Vereniging Eigen Huis kun je die zo downloaden. Onder het genot van een glaasje wijn hebben we ze getekend, waarna ze naar de notaris gingen. De goedkoopste. Ook met notarissen kun je onderhandelen.”

De risico’s van de aankoop van een woning zonder makelaar zijn in de optiek van de Apeldoorner beperkt. „Het is wel verstandig om een taxatierapport en een bouwkundig rapport te laten maken. Dat kost je een paar honderd euro. Zijn er bijzondere bepalingen en heb je vragen bij de verkopende partij, dan kun je het contract juridisch laten toetsen. Als je die veiligheidskleppen inbouwt, kan er weinig misgaan en bespaar je duizenden euro’s aan makelaarskosten. Voorwaarde is wel dat je moet kunnen onderhandelen. Als je daar aanleg voor hebt, bereik je meer dan de doorsneemakelaar.”

Op huizenjacht achter de computer

Wie een huis zoekt, hoeft de deur niet meer uit. Internet bevat tal van woningsites.

De bekendste zijn funda.nl (de site van de Nederlandse Vereniging voor Makelaars) en jaap.nl. De laatste, een dochteronderneming van dagblad De Telegraaf, bundelt het aanbod van alle georganiseerde makelaars (NVM, LVM en VBO), onafhankelijke makelaars en particuliere verkopers. Geïnteresseerden kunnen aangeven aan welke criteria de woning moet voldoen, zowel vanbinnen als vanbuiten.

Een nieuwe trend is de onlineverkoop van de woning bij opbod, via sites zoals woningbijopbod.nl. Het onderhandelingsproces vindt plaats op een vooraf bepaald tijdstip en duurt ongeveer een uur. Kopers en verkopers zitten gewoon achter hun huiscomputer. Er wordt geboden in rondes, waarbij alle potentiële kopers het tot dan hoogste bod en hun eigen bod zien. De gunprijs is van tevoren bij de notaris vastgelegd. Die ziet ook toe op het digitale transactieproces.

„Woningsite biedt geen klankbord”

Wat vindt de makelaar van verkoop in eigen beheer?

Als mede-eigenaar van Rodenburg Makelaars, het grootste makelaarskantoor van Apeldoorn, is Oscar van Schaverbeke verantwoordelijk voor de woningmakelaardij van de onderneming. De verkoop in eigen beheer zag hij door de crisis afnemen. „Ik schat dat in de goede tijd zo’n 10 procent van de woningen buiten de makelaardij om werden verkocht. Nu is dat percentage verwaarloosbaar. Wij hebben heel veel contacten, dat is bij een mindere markt belangrijker dan bij een goede markt. Verkopers hebben ook meer behoefte aan feedback. Voor kopers is het belang van de makelaar toegenomen door de veel grotere onderhandelingsruimte. Wij kennen de markt.”

Een belangrijke drempel voor verkoop in eigen beheer wordt gevormd door de bezichtigingen, weet de Apeldoornse makelaar. „Dan moet je wel thuis zijn. Een aantal mensen kan dat gemakkelijk regelen, maar de grote groep heeft er geen tijd voor. Daar komt bij dat mensen moeilijk kritiek op hun huis kunnen verdragen. In deze sector speelt emotie een belangrijke rol.”

Van Schaverbeke verwacht niet dat bij herstel van de woningmarkt de verkoop van huizen in eigen beheer dusdanig zal toenemen dat die een bedreiging gaat vormen voor de makelaardij. „Je kunt op woningsites veel vinden, maar ze bieden geen klankbord. Door internet verandert wel het karakter van onze dienstverlening. Sinds kort kunnen mensen via onze site chatten met kantoormedewerkers. Makelaars gaan ook meer gebruikmaken van sociale media. En het zou me niet verbazen als we over tien jaar volledig op basis van uurtarief werken. Er is absoluut toekomst voor de makelaardij, maar je moet wel met je tijd mee.” Rodenburg maakt geen gebruik van huizensites buiten Funda. De zwakte daarvan is volgens Van Schaverbeke dat ze hun aanbod van Funda halen, maar het bestand vervolgens niet bijhouden. „Verkochte woningen blijven er vaak op staan, prijswijzigingen worden niet doorgevoerd. Dat is voor ons reden om er geen gebruik van te maken. Als je informatie op internet zet, moet die betrouwbaar zijn.”