Hoe lang de aswolk het Europese luchtruim nog parten speelt? „Primair hangt dat af van de vraag wat de vulkaan zelf gaat doen”, zegt vulkanoloog dr. Manfred van Bergen van de Universiteit Utrecht, die de situatie rond de vulkaan nauwlettend volgt.

„Aanwijzingen dat hij zich sinds het begin van de uitbarsting anders gedraagt, zijn er nog niet. Los daarvan is ook de windrichting van belang. Tot aan zondag blies een zuidoostenwind veel van de wolk van het eiland weg. Vliegtuigen konden vanaf de luchthaven van Reykjavik nog gewoon opstijgen.”

Op IJsland komen uiteenlopende typen vulkaanuitbarstingen voor. Van Bergen: „Heel rustige, waarbij eigenlijk alleen lava vrijkomt dat via de flanken van de vulkaan naar beneden stroomt. Maar ook zeer explosieve die gepaard gaan met een aswolk, zoals deze. Zo weten we dat er in 1783 een hevige uitbarsting is geweest van een andere vulkaan, de Lakivulkaan, die gepaard ging met een enorme gasuitstoot. Die vulkaan is toen alles bij elkaar zo’n negen maanden actief geweest.”

De wolk, die in IJsland voor een totale zonsverduistering zorgt, bevat minieme korreltjes as, „tot kleiner dan een paar millimeter”, aldus Van Bergen. „Het zijn fragmentjes gestold magma; een stof die eigenlijk vloeibaar is maar door het contact met de atmosfeer stolt. Deze magmadeeltjes zorgen ervoor dat luchtverkeersleiders delen van het luchtruim gesloten houden. Als ze in de vliegtuigmotor weer gaan smelten, ontstaat een soort glas dat schadelijk is voor de motoren.”

Door de vulkaanuitbarsting komen ook zwaveldioxide en waterstoffluoride vrij. Van Bergen: „Deze stoffen zitten normaal opgelost in het vloeibare gesteente. Nadat ze zijn vrijgekomen condenseren ze, om vervolgens met de asdeeltjes op het aardoppervlak te belanden.”

De aslaag die de IJslandse landerijen bedekt, zou een bedreiging kunnen zijn voor de volksgezondheid, aldus Van Bergen. „Bij regenval kan er fluor in het grondwater terechtkomen, dat is niet goed.”

Of de Eyjafjallajökullvulkaan de nabijgelegen Katlavulkaan gaat ‘aansteken’, is volgens Van Bergen niet met zekerheid te zeggen. „Mocht dat zo zijn, dan neemt het risico op overstromingen toe, omdat ook de Katlavulkaan onder een gletsjer ligt.”

Het KNMI en het RIVM lieten vanochtend weten dat er in Nederland vooralsnog geen gevaar voor de volksgezondheid is.