Al is het ook daar lente, in Praag waait vandaag even de kille wind van de Koude Oorlog, de periode waarin Oost en West onverbiddelijk tegenover elkaar stonden, en de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie elkaar in een moordende houdgreep hielden met de opstelling van enorme hoeveelheden kernwapens.
In Praag is vandaag die sfeer van toen weer even terug, zij het dat het er een stuk minder grimmig aan toe zal gaan. De Koude Oorlog is zo goed als voorbij en in die nieuwe context tekenen de Amerikaanse president Obama en zijn Russische ambtgenoot Medvedev het nieuwe Start-verdrag. Daarin is voor het eerst sinds 1991 (toen Start I werd gesloten) een zorgvuldige en afgewogen vermindering van strategische kernwapens geregeld.
De gegevens van het nieuwe Start-verdrag zijn bekend: er komt voor beide partijen een getalsmatig plafond voor strategische kernwapens (bereik tussen de 10.000 en de 13.000 kilometer) van 1600 (in plaats van de huidige 2200). Voor de dragers van de kernbommen –denk aan bommenwerpers, lanceerinrichtingen op land en vanaf onderzeeërs, de zogenoemde triade– ligt het maximum op 800 (dat was 1600). Belangrijk is verder dat er een stevig verificatiemechanisme, gebaseerd op Start I, aan vast is gekoppeld zodat wederzijds wantrouwen wordt geneutraliseerd.
Dat neemt niet weg dat ook na dit nieuwe Start-verdrag er een kat-en-muisspelletje aan de gang is. Nu al spreken critici over „creatief boekhouden” als het gaat om de berekening van het aantal kernkoppen en dragers. Ze wijzen erop dat nucleaire bommenwerpers in het nieuwe verdrag worden geteld als een kernwapen, terwijl deze dragers veel meer kernwapens met zich mee kunnen nemen. Dit houdt verband met het feit dat het nieuwe verdrag de twee kernmachten de nodige speelruimte geeft rond de vraag hoe ze de kernkoppen verdelen over de verschillende draagsystemen. Zo willen de VS minder raketten met meervoudige kernkoppen, terwijl de Russen meer raketten met meervoudige koppen wensen.
Intussen is het nieuwe Start-verdrag slechts het begin van een veel ambitieuzer plan van ontwapening, althans, als het aan Obama ligt. Zijn ideaal is: alle kernwapens de wereld uit, en hij heeft daarvoor een driestappenplan in gedachten: ontwapening en wapenbeheersing, non-proliferatie (via het NPV-verdrag voorkomen dat meer landen kernwapens en nucleaire technologie in handen krijgen of ontwikkelen) en het voorkomen van terroristisch gebruik van kernwapens. Het Nieuwe Start-verdrag gaat in de richting van die eerste stap, ontwapening. Maar ook die tweede doelstelling, non-proliferatie door versterking van het NPV-verdrag, is ermee gediend. De grondgedachte van het nonproliferatieverdrag is immers dat erkende kernwapenstaten (zoals de VS, Rusland en China) zich verplichten tot verkleining van hun arsenalen.
Overigens wil Obama snel doorstoten naar een verdere daling van het aantal gestationeerde (deployed) strategische kernwapens, tot een aantal van 1000.
Een nog onbetreden terrein als het gaat om verdragen is dat van de tactische kernwapens, bedoeld voor de korte en de middellange afstand, en belangrijk voor Moskou. Daarvan hebben de Russen er tussen de 3000 en de 8000.
