De ramp van woensdag 25 februari 2009 staat velen in het geheugen gegrift. Om 10.26 uur boort een Turkse Boeing 737-800 zich op 1,5 kilometer van de Polderbaan op Schiphol in een akker bij Zwanenburg.Het toestel breekt in drie stukken. Aan boord bevinden zich 135 inzittenden: 128 passagiers, negen nationaliteiten, en zeven bemanningsleden. Negen inzittenden vinden de dood, ruim tachtig mensen raken gewond.

Razendsnel

Fred (65) en Grada Gimpel (62) uit Purmerend zitten tijdens de rampvlucht op rij 25. Het echtpaar vliegt van Qatar via Istanbul naar Amsterdam. Fred (65) werkt op dat moment voor een researchcentrum van Shell in Doha.

Fred Gimpel kijkt uit het raampje en ziet de ramp zich voltrekken. „Het gebeurde zó snel. Ik dacht: Dit gaat niet goed. Maar op dat moment was het al gebeurd.” Hij breekt een rib, zij raakt buiten bewustzijn.

De Shellmedewerker slaagt erin zijn vrouw bij te brengen en op de akker in veiligheid te brengen. Zelf spoedt hij zich weer naar het ramptoestel om anderen hulp te bieden. Samen belanden de Gimpels uiteindelijk voor een enkele dag in het ziekenhuis.

Drie weken na de crash moeten ze opnieuw het vliegtuig in. Terug naar Qatar, via Turkije, met Turkish Airlines. „Bij de landing in Istanbul had ik het zweet in de handen staan”, geeft Gimpel eerlijk toe. „Ik heb zitten knijpen in de stoelleuning.”

De twee zijn vol lof over de Turkse maatschappij. „Toen wij voor het eerst weer vlogen, werden we thuis met een auto opgehaald en om alle formaliteiten op Schiphol heen geleid. In Istanbul én in Qatar stonden mensen klaar om ons te begeleiden.”

Gebroken

De gepensioneerde Purmerender houdt van vliegen. „Ik was altijd heel relaxt. Maar sinds de crash is het anders. Je let op elk geluidje, je bent veel alerter.” Toch stapt het echtpaar met een gerust hart aan boord van Turkish Airlines. „Ze zullen heus wel van de ramp hebben geleerd.”

Het echtpaar beseft aan de dood te zijn ontsnapt. „Normaal vliegen we businessclass, voor in het toestel. De baas betaalt. Tijdens de rampvlucht vlogen we echter economy, op eigen kosten, achterin.”

De meeste dodelijke slachtoffers zijn juist voorin gevallen. „Dat ik deze ramp kan navertellen is geweldig. Dat kan niet iedereen. We léven allebei. En zijn goed gezond. We hadden ook in een invalidekar terecht kunnen komen. Of in een revalidatiecentrum.”

De gebroken rib door de klap van de crash is in de maanden erna nog twee keer spontaan gebroken. „Op dezelfde plek. Ik tilde even een koffer op. En de tweede keer alleen een handdoek.” Grada Gimpel heeft nog regelmatig last van haar hoofdwond.

Het echtpaar volgt nieuws over verongelukte vliegtuigen, zoals de ramp met een Boeing 737 van Ethiopian Airlines eind januari bij Libanon, met meer dan gewone belangstelling. „We kunnen ons inleven hoe die mensen zich hebben gevoeld. Gegil, paniek.”

De Polderbaancrash was echter anders. „Wij hadden geen tijd om na te denken. We vlogen op slechts 150 meter hoogte en stortten toen neer. Bij ons was het zó stil. Ook na het neerstorten. Macaber.”

Toch kijken Gimpel en zijn vrouw vooral nuchter terug op de dramatische gebeurtenissen. „Het is bizar wat je hebt meegemaakt. Onvoorstelbaar. Het leven gaat echter door. Er vinden zo veel ongelukken met vliegtuigen, treinen en bussen plaats.”

Extra tijd

De crash heeft hun leven enigszins veranderd. „Ik kan me niet meer zo druk maken om allerlei probleempjes. Dan denk ik: Waar maak je je druk om?! We zijn begonnen aan ons tweede leven. We hebben er tijd bij gekregen.” De notie dat ze deze tijd uit Gods hand ontvangen, zegt hen weinig. „Waarom wij wel en die anderen niet?”

Donderdag vindt een herdenkingsbijeenkomst van de ramp in Haarlemmermeer plaats. Daarbij wordt een gedenksteen onthuld met de woorden die burgemeester Theo Weterings vorig jaar kort na de ramp uitsprak: „Uw leed is ons leed.”

De Gimpels hopen beiden naar de bijeenkomst te gaan. „Nee, ik zie er niet tegenop. Ik hoop nog wat bekenden tegen het lijf te lopen.

Diepe sporen

Henk Heijloo (61) uit Heelsum (bij Arnhem) tobt nog altijd met de gevolgen van de vliegtuigcrash. De Gelderse zakenman, initiator van de stichting Slachtoffers Vliegramp 25-02-2009, overleefde op 25 februari vorig jaar ternauwernood de ramp. „Dat ik levend uit dit toestel ben gekomen”, verzuchtte hij daags na het drama in deze krant.

Een jaar later blijkt dat de crash diepe sporen in het leven van Heijloo heeft getrokken. Hij liep drie hernia’s op. Daar werd hij in november vorig jaar aan geopereerd. „Door de kracht van de klap zijn enkele rugwervels beschadigd. Ik dacht eerst dat ik er redelijk ongeschonden uit was gekomen. Maar dat is dus geenszins het geval.”

Sinds de crash is Heijloo sterk in zijn bewegingsvrijheid beperkt en heeft hij rugpijn. „Ik kan hooguit 3, 4 kilo tillen. Golfen en fietsen gaat niet. Omdat mijn bewegingsapparaat onder druk staat, ga ik anders lopen. Dat voel je dan weer in je heupen. Ik zit tijdens mijn werk vooral in de auto of achter de computer. Als ik nu een halfuur achter elkaar zit, moet ik daarna een kwartier gaan liggen. Dat is allemaal hoogst vervelend.”

Traumatisch

Teleurgesteld is de zakenman in de houding van verzekeraars. Nog altijd is hij in onderhandeling over een ongevallenverzekering. „Dat is best traumatisch. Men wil zo min mogelijk uitbetalen. Van een keuringsarts krijg ik te horen: „Kom, kom, het valt wel mee.” Het duurde tot augustus vorig jaar dat ik eindelijk een kostbare MRI-scan kreeg, waaruit bleek dat ik drie hernia’s had opgelopen.”

Samen met andere slachtoffers overweegt Heijloo een schadeclaim in te dienen bij vliegtuigfabrikant Boeing. Eerst is het wachten op de afloop van een juridische strijd van een Amerikaans slachtoffer dat ook in het vliegtuig zat. Die man is naar de rechtbank in de Amerikaanse staat Illinois gestapt.

„De kans lijkt groot dat een claim bij Boeing kans maakt. Vast staat dat de linker hoogtemeter in het toestel niet goed functioneerde. Dat betekent dat het design van het vliegtuig niet in orde is. Jurisprudentie in de luchtvaartrechtspraak wijst erop dat in dat geval de fabrikant aansprakelijk is bij een calamiteit. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een zaak waarbij een Peruaans vliegtuig crashte.”

Gejaagdheid

Niet alleen lichamelijk, ook psychisch kampt Heijloo nog altijd met de gevolgen van de vliegtuigcrash. „Ik heb vorig jaar tot mei ongeveer tien sessies gevolgd bij een trauma-psycholoog. Ik had last van slapeloosheid en gejaagdheid en schrok van het geluid van sirenes. In oktober kreeg ik die klachten opnieuw, zodat ik nu weer in behandeling ben.”

Na de crash stapte de zakenman weer in het vliegtuig. Zijn onbevangenheid heeft hij echter verloren. „Toen ik weer met Turkish Airlines ging vliegen naar Istanbul, hield het personeel me in de gaten. Ik mocht businessclass reizen. Er ging een stewardess naast me zitten om me bij de landing gerust te stellen.

Op een vlucht van Amsterdam naar Istanbul, kort na de ramp, had ik alleen maar turbulentie. Je kon me uitwringen. Als een vliegtuig laag overvliegt, denk ik: Wat gebeurt hier allemaal als dit toestel neerstort? Vroeger vond ik vliegen altijd leuk. Ik vind er niks meer aan.”

Langzaam worden de contouren van de oorzaak van de vliegramp bij Schiphol duidelijk.

Prof. mr. Pieter van Vollenhoven haast zich op 25 februari 2009 naar de plek des onheils. Als voorzitter van de Onderzoeksraad Voor Veiligheid (OVV) neemt hij het onderzoek naar de oorzaken van de crash met de Boeing 737-800 van Turkish Airlines ter hand.

Een week na de vliegramp presenteert Van Vollenhove in Den Haag zijn eerste bevindingen. De crash is vooral veroorzaakt door een technisch mankement. Een cruciale rol speelt de linker radiohoogtemeter. Op het moment dat het vliegtuig op 1950 voet vliegt, geeft de defecte hoogtemeter een hoogte van –8 voet aan.

De automatische piloot reageert door de foute melding alsof het vliegtuig zich vlak boven de Polderbaan bevindt, trekt het gashendelsysteem dicht en vermindert het motorvermogen. De vliegsnelheid daalt, het toestel zakt naar 150 meter.

Boordcomputers alarmeren de gezagvoerder en de twee copiloten voor het dreigende gevaar. De piloten proberen op 140 meter hoogte een crash te voorkomen door vol gas te geven. Tevergeefs, hun reactie komt te laat. De ramp eist negen levens, waaronder dat van de piloten.

Het probleem met de radio-hoogtemeter heeft zich gedurende de laatste acht vluchten voor het ongeval twee keer eerder voorgedaan. De piloten van Turkish Airlines valt weinig te verwijten, schrijft De Telegraaf eind januari op grond van conclusies in een concept-rapport van de Onderzoeksraad. De OVV zou de schuld vooral bij Boeing leggen. De Onderzoeksraad houdt de vliegtuigfabrikant verantwoordelijk voor de defecte radiohoogtemeter.

Het OVV-rapport zou ook kritiek uiten op de Nederlandse luchtverkeersleiding. Deze liet het toestel volgens de regels landen, maar de raad vindt dat het vliegtuig in de aanvliegroute naar Schiphol een te scherpe bocht moest maken.

Het definitieve rapport van de Onderzoeksraad verschijnt waarschijnlijk eind maart.