„Het koningshuis komt toch niet zomaar uit de lucht vallen?!” Zijn hartenkreet onderstreept dat prof. dr. C. A. Tamse, emeritus hoogleraar van de Nederlandse politieke cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen, de monarchie „alleen al vanwege de loop van de geschiedenis” een warm hart toedraagt.

De reuring rond bijvoorbeeld het vakantiehuis in Mozambique zal gauw „wegebben”, verwacht Tamse, bezig met een studie naar monarchieën in Europa. „Mensen rennen van het ene naar het andere. Nu hebben we het over mensen als Dirk Scheringa en Gerrit Zalm. Hun rol is toch veel kwalijker? Dan stelt de wijsneuzerij over zo’n vakantiehuisje in Mozambique toch nauwelijks iets voor?”

Dat laat onverlet dat de Groninger monarchiekenner kanttekeningen plaatst bij de keus om in Mozambique zaken te doen. „Enerzijds hebben we niets te maken met dat wat prins Willem-Alexander en prinses Máxima in hun privétijd doen. Maar feit is dat de monarchie ook een sociaal-psychologische betekenis heeft. De monarchie moet harmonie in het land bevorderen. Nu is er discussie over de risico’s van leven in een land als Mozambique; denk aan armoe, misdadigheid, gezondheidszorg. Die onrust strookt niet zo met het streven naar harmonie.”

Tamse vindt het „heilloos” om te tornen aan de constitutionele monarchie. Onder meer bij de vorming van een kabinet heeft de koningin een „matigende, kanaliserende” functie. „Ik moet er niet aan denken dat de Kamer een kabinet vormt. Wie moet dan het voortouw nemen? Kamervoorzitter Verbeet? Mevrouw Hamer van de PvdA? De waarde van de koningin is dat ze boven de partijen staat. Dat is heel belangrijk in Nederland, dat een parlement met relatief veel partijen kent. De koningin draagt bij aan een zeker fatsoen in de onderhandelingen. Aan haar kleven geen politieke intriges, ze fungeert als een soort bliksemafleider. De PVV van Wilders lijkt een van de grootste partijen te worden. Dat worden dus moeilijke besprekingen bij de volgende kabinetsformatie. Des te meer is het van belang dat een ervaren staatshoofd, zoals onze koningin, die onderhandelingen in goede banen probeert te leiden.”

De monarchie zorgt ervoor dat Nederland iets van waardigheid houdt, stelt Tamse. „Prins Claus overleed ten tijde van de perikelen in het kabinet-Balkenende met daarin die LPF-figuren. De stemmigheid van de begrafenis was een verademing. Dan blijkt dat ons land toch iets meer is dan een bende ruziemakers.”

Mocht de economische crisis verergeren, dan doet koningin Beatrix er goed aan „wat meer soberheid te betrachten”, zegt de monarchiekenner. „Iemand als koningin Wilhelmina vereenvoudigde in tijden van crisis uit solidariteit met het volk haar levensstijl.”

Het koningshuis ligt onder vuur. Hoe moet het verder met de Oranjes? Dit is het laatste deel van een vierdelige serie.