Volgens de hoogleraar theologie en cultuur aan het Regent College in het Canadese Vancouver zou het hun een mogelijkheid geven om werkelijk leiding te geven. „Sommigen van ons zouden graag willen dat iemand ons uit ons hoofd praat dat deze oorlog absoluut noodzakelijk is.”

De evangelicals zijn tweeslachtig, vindt ook de Amerikaan Richard Czik. Er is volgens hem geen beter voorbeeld dan de opstelling van zijn eigen organisatie, de National Association of Evangelicals. Die wil, aldus de vice-president, namelijk geen publiek standpunt innemen in deze zaak.

In een recent gesprek met het dagblad Washington Post vertelde Czik dat hij een verklaring had opgesteld waarin het beleid van de regering-Bush om het boosaardige regime van Saddam Hussein omver te werpen werd gesteund. De voorwaarden zijn voor hem dat de VS een eerlijk poging doen de goedkeuring van de VN te krijgen en ze mogen geen alternatieven meer hebben. Het bestuur van de National Association of Evangelicals, die 51 verschillende kerkverbanden en 10 miljoen mensen vertegenwoordigt, verwierp de verklaring echter.

Vorig jaar herfst leek het er nog op dat in Amerika over de ethische legitimatie van een oorlog tegen Irak een theologisch debat tussen enerzijds de grote protestantse kerkverbanden, samen met de rooms-katholieken en de oosters-orthodoxen, en anderzijds de evangelische christenen zou losbreken.

Verschillende christelijke organisaties stuurden toen een open brief naar het Witte Huis. Daarbij was ook de United Methodist Church, waartoe Bush zelf behoort. Als reactie hierop schreef Richard Land, die kan spreken namens 16 miljoen Southern Baptists, een brief waarin hij uiteenzette dat volgens hem de dreiging van Irak een rechtvaardige oorlog legitimeert. Andere ondertekenaars van deze brief waren Chuck Colson, voorzitter van Prison Fellowship Ministries, en Bill Bright, het hoofd van de evangelisatiegroep Campus Crusade.

Vervolgens verstomde de discussie. Of liever gezegd: je hoorde nog maar één kant. Er kwamen steeds meer en luidere stemmen voor vrede vanuit de kerken. De pro-Bush-stemmen deden er het zwijgen toe.

Volgens sommige insiders zou dit zwijgen erop wijzen dat evangelicale leiders die de vorige Golfoorlog zo krachtig steunden, nu hun twijfels hebben over een nieuwe oorlog. Ze zouden er niet van overtuigd zijn dat Saddam Hussein werkelijk een directe bedreiging vormt voor Amerika. Veel evangelicals zouden ook bezorgd zijn over de veiligheid van de honderdduizenden Iraakse christenen en de duizenden zendelingen die wereldwijd in moslimlanden werken.

Over dit punt zijn de evangelicals het wel eens. Zowel voor- als tegenstanders van een oorlog zijn bang dat een aanval op Irak de anti-Amerikaanse gevoelens in moslimlanden zal aanwakkeren. Dit zou kunnen leiden tot het verjagen of zelfs vermoorden van zendelingen in allerlei landen. Twee maanden geleden werden er nog drie medische hulpverleners vermoord in Jemen en sommige experts schrijven het geweld in Pakistan vorig jaar herfst toe aan de kritische opmerkingen over de islam van Jerry Falwell, Franklin Graham en andere evangelicals.

„Er zullen zendelingen sterven. Christenen zullen sterven”, zegt Ted Haggard, stichter van de 8700 leden tellende New Life Kerk in Colorado Springs. Volgens Haggard is het absoluut noodzakelijk dat er een andere regering komt in Irak, maar hij wil dat de VS meer vreedzame middelen gebruiken om dat voor elkaar te krijgen.

Paul McKaughn, directeur van de Evangelical Fellowship of Mission Agencies in Atlanta, zegt dat hij veel bezorgde geluiden hoort van de leden van zijn organisatie over de wijze waarop de situatie zich nu ontwikkelt. „Ze willen Bush steunen, maar ze zijn er niet zeker van dat deze duw naar militaire actie noodzakelijk is.” McKaughns organisatie overziet het werk van 20.000 zendelingen.

Een leider die wel openlijk heeft gezegd hoe hij over de situatie denkt, is Richard Mouw, president van Fuller Theological Seminary in Pasadena (Californië), de grootste theologische opleiding voor evangelicals. Hij stelt dat evangelicale christenen zich zouden moeten afvragen of wordt voldaan aan de drie belangrijkste voorwaarden voor een rechtvaardige oorlog: militair ingrijpen mag alleen het allerlaatste hulpmiddel zijn, er moet door de juiste instantie (in dit geval de Verenigde Naties) een volmacht zijn gegeven en de militaire actie moet uiteindelijk meer goed dan kwaad doen.

Mouw vraagt zich af of christenen die deze oorlog steunen wel gedacht hebben aan hun verantwoordelijkheid voor de christelijke gemeenschap in Irak. „In tegenstelling tot moslimregeringen in het Midden-Oosten die de uitoefening van andere godsdiensten verbieden, staat Saddam Hussein aan het hoofd van een wereldlijke regering die 600.000 christenen, protestants, rooms-katholiek en oosters-orthodox, toestaat om te leven en erediensten te houden in zijn land met 22 miljoen inwoners.”

De Iraakse regering verdrukt christenen niet, maar steunt juist een verscheidenheid van godsdiensten, omdat ze dat ziet als een goede manier om het evenwicht te bewaren, meent ook Marilyn Borst, directeur van de vereniging Evangelicals for Middle East Understanding in een interview met het tijdschrift Christianity Today. Borst heeft verschillende keren de vijf presbyteriaanse kerken in Irak bezocht die al in de negentiende eeuw zijn gesticht.

Ze zegt in het interview dat ze dagelijks contact heeft met leden van deze kerken en dat velen van hen heel bezorgd zijn voor wraakacties van fundamentalistische moslims als de VS Irak zouden aanvallen. Ze zijn echt niet bang voor alle moslims, maar voor het extreme element dat hen meteen met de vinger zou nawijzen, zegt Borst. Zoals in veel landen in het Midden-Oosten zijn ook in Irak de woorden Amerikaans en christelijk synoniem. Degenen die kwaad zijn op Amerika zullen zeggen: „Wij kunnen niets doen tegen die vliegtuigen daar in de lucht, maar we kunnen wel iets doen tegen de vrienden van Amerika die hier in Irak wonen.”