Critici namen Bush’ initiatief onder vuur, omdat het de scheiding van kerk en staat in gevaar zou kunnen brengen. Wie kon verder garanderen dat alle religieuze groepen gelijk behandeld zouden worden en niet enkele geselecteerde conservatief christelijke groeperingen? Veel van deze kritiek ebde snel weg toen bleek dat Bush’ ”faith-based initiave” in feite een vlag was die nauwelijks een lading dekte. „Het werd wel politiek gebruikt, maar programmatisch werd het eigenlijk niet ingevuld”, aldus John DiIulio, de eerste directeur van Bush’ faith-based initiative, die na enkele jaren teleurgesteld opstapte.

Volgens Obama kunnen religieuze groepen die deelnemen aan het nieuwe faith-based initiative Washington helpen een „zinvollere morele discussie te voeren” over onderwerpen van aidsbestrijding tot volkerenmoord. Sommige waarnemers waren verrast door Obama’s bekendmaking dinsdag, maar die is in feite in lijn met wat hij al eerder verkondigde. In zijn boek ”Audacity of Hope” (De moed tot hoop) schreef hij twee jaar geleden dat de Democraten het geloof niet serieus genoeg nemen en dit terrein ten onrechte overlaten aan de Republikeinen.

„Wij moeten het geloof inschakelen bij de sociale wederopbouw van Amerika waar dat nodig is en waar dat kan”, aldus Obama in zijn boek. Hij schrijft daarin dat hij rond z’n twintigste in Chicago werd aangetrokken tot de kerk „vanwege de traditie van sociale verandering die de kerk propageerde.” In die periode ontmoette hij baptistisch dominee Jeremiah Wright, die later het echtpaar Obama zou trouwen en de twee dochters van de Obama’s zou dopen. Controversiële preken van Wright die onlangs via internet opdoken plus provocatieve commentaren van Wright daarop onder meer in de Press Club in Washington, leidden ertoe dat Obama de banden met zijn oude kerk in Chicago verbrak.

Obama wil Bush’ faith-based initiative dus handhaven en er zelfs 500 miljoen dollar extra voor uittrekken, maar dan wel in een ”modernere” vorm. Religieuze groepen die aanspraak willen maken op overheidsgeld voor hun programma’s moeten bijvoorbeeld aantonen dat zij geen discriminatie toepassen bij het werven van personeel. „Dat is mooi maar naïef”, volgens analist David Bernstein van het Cato Research Instituut in Washington. „Een orthodox-joodse organisatie zal niet gauw moslims inhuren als medewerker. Is dat discriminatie of gewoon logisch? Hierover dient wel enige opheldering te komen”, meent Bernstein.

Overigens groeide Obama’s aanhang binnen traditioneel Republikeinse kringen ook al voor zijn bekendmaking over de handhaving van het faith-based initiative. Dominee Susan Speakman van de presbyteriaanse Bethany Church in Bridgeville (Pennsylvania) besloot eerder dit jaar bijvoorbeeld al om op Obama te stemmen tijdens de Democratische voorverkiezingen in haar staat. „Normaal stem ik Republikeins, maar ik hoorde Obama als eerste politicus praten over het samenbrengen van geloofsrichtingen en politieke partijen. Hij had het eindelijk nu eens niet over het politiek uitspelen tegen elkaar om te winnen. Dat ervaar ik na jaren van blinde partijdigheid in Washington en elders haast als een revolutie. Daarom kan hij in november op mijn stem rekenen”, aldus dominee Speakman.