Het EP stemde donderdag met 493 tegen 91 stemmen voor een resolutie om een boycot van de opening te overwegen als er geen nieuwe dialoog tussen China en de dalai lama komt. Het EP wil ook het bezoek van de dalai lama aan het parlement vervroegen. Het bezoek staat nu nog gepland voor dit najaar.

„China wil van de openingsceremonie een politiek evenement maken met wereldleiders. Dan zullen ze ook politiek water in de wijn moeten doen. Praten met de dalai lama is het minste”, aldus VVD-fractievoorzitter Maaten.

De landen van de Europese Unie zijn sterk verdeeld over hoe met China en de Olympische Spelen om te gaan. Landen als Polen, Estland en Tsjechië blijven uit protest tegen de schendingen van de mensenrechten in Tibet weg bij de openingsceremonie op 8 augustus in Peking. Frankrijk overweegt dat ook. De Britse premier Gordon Brown en de Duitse bondskanselier Angela Merkel blijven ook weg, maar zeggen dat ze nooit van plan waren te gaan. Veel andere landen zien niets in een boycot van de opening. Ook premier Balkenende wil gaan, tenzij de situatie erg verslechtert.

VN secretaris-generaal Ban Ki Moon zal niet aanwezig zijn bij de openingsceremonie, aldus een woordvoerder van de VN donderdag. Ban zou wegens een drukke agenda verstek moeten laten gaan, aldus de woordvoerder. Maanden geleden heeft de VN de Chinese autoriteiten al ingelicht dat Ban er mogelijk niet bij zou zijn. Hij zou wel plannen hebben om China op een bepaald moment te bezoeken.

De voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité (IOC), Jacques Rogge, erkende donderdag dat de Olympische Spelen in een „crisis” verkeren door de voortdurende protesten rond de estafettetochten van de olympische fakkel. De Belg liet weten bedroefd te zijn over de gewelddadige protesten in Londen en Parijs. Volgens hem was de fakkeltocht door San Francisco al een verbetering. Hij herhaalde dat de estafette niet zal worden onderbroken.

Rogge sprak nadat honderden leden van de oproerpolitie in San Francisco de fakkel hadden moeten beschermen om te voorkomen dat dezelfde chaotische toestanden als in Londen en Parijs zouden ontstaan. Volgens de politie waren er slechts enkele kleine incidenten en is niemand gearresteerd. De fakkel gaat nu verder naar de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires.

Rogge riep China op zijn beloftes na te komen om de mensenrechten te verbeteren. Chinese functionarissen beloofden, toen ze de spelen van 2008 probeerden binnen te halen, dat de komst ervan „de sociale agenda van China zou bevorderen, waaronder de mensenrechten”, aldus Rogge. „Wij vragen China beslist om deze morele belofte na te komen.” Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken riep het IOC later op om zich buiten de politiek te houden.

De kritiek op China concentreert zich op het Chinese beleid in Tibet en mensenrechtenschendingen. In verband hiermee wees Peking een verzoek van de hoge commissaris voor de mensenrechten van de Verenigde Naties, Louise Arbour, af om Tibet deze maand te bezoeken. De Canadese wilde onderzoek doen naar de anti-Chinese demonstraties in Tibet, die vorige maand zeker negentien levens eisten. Volgens de Chinese autoriteiten is ze welkom op een later tijdstip.

Intussen riepen donderdag zes mensenrechtenonderzoekers van de VN de Chinese regering op terughoudend op te treden en journalisten en onafhankelijke deskundigen toegang te geven tot Tibet en de omliggende provincies waar het onrustig is geweest.

De VN-onderzoekers lieten weten „zeer ongerust” te zijn over de repressie in Tibet en omstreken. Volgens hen zijn eind maart meer dan 570 monniken opgepakt onder wie enkele kinderen in Tibet.

Voorts dringen de experts er op aan dat China zijn burgers het recht om op vreedzame wijze te protesteren garandeert en verzekert dat alle arrestanten een eerlijk proces krijgen.