Dat bleek woensdag tijdens de openbare verhoren van de parlementaire enquêtecommissie bouwnijverheid uit de verklaring van W. Groos, die als officier van justitie leiding gaf aan het team dat de fraude onderzocht.

De commissie wil vooral weten waarom justitie het niet op een rechtszaak liet aankomen, maar een schikking trof met de bouwers van de Schipholtunnel. De Tweede Kamer ontstak eind vorig jaar in woede toen de schikking bekend werd. De zaak was met de schaduwboekhouding van Koop Tjuchem aanleiding voor deze enquête.

De aannemers HBG en Strukton hebben tussen 1990 en 1996 de winst bij de bouw van de nieuwe Schipholspoortunnel via valse facturen weggesluisd. Justitie vond uiteindelijk 28 facturen waar totaal geen prestatie tegenover stond en besloot de bedrijven en hun gelegenheidscombinatie KSS voor de rechter te vervolgen.

Op verzoek van de bedrijven stemde onderzoeksleider W. Groos vervolgens echter in met een zogenaamde transactie met daarin een boete van driemaal een miljoen gulden.

Groos verklaarde woensdag zo’n schikking ook als een straf te beschouwen. Valsheid in geschrifte zou makkelijk te bewijzen zijn en de bedrijven zouden dan een boete krijgen. Voor justitie was het echter een probleem om te bewijzen dat de overheid benadeeld was door de valsheid in geschrifte. „Ontneming” van het voordeel van de fraude zou een probleem zijn. Groos voelde zich gesteund door de leiding van het OM, maar medio vorig jaar bleek het college van procureurs-generaal helemaal niet achter de schikking te staan. Toen was het echter te laat om terug te komen van de ingeslagen weg.

Voor de bedrijven was een schikking aantrekkelijker dan een rechtszaak omdat een veroordeling ertoe zou leiden dat minister Netelenbos hen op een zwarte lijst zou zetten. Ze liepen daardoor het risico opdrachten van de overheid te missen. De bedrijven Strukton en HBG, die samen via de combinatie KSS de tunnel bouwden, betaalden elk een bedrag van 10 miljoen gulden aan NS. De NS betaalde op zijn beurt 50 miljoen gulden aan Verkeer en Waterstaat, omdat in het verleden te veel subsidie was verkregen bij de bouw van de tunnel.

Nadat de Tweede Kamer in november vorig jaar furieus reageerde omdat de tunnelfraude niet voor de rechter kwam, noemde toenmalig minister Korthals van Justitie de schikking „een goede deal.” Het kabinet wekte een klein jaar geleden de indruk dat de schikking al in kannen en kruiken was vóór de beruchte Zembla-uitzending van 9 november, waarin klokkenluider Ad Bos de schaduwboekhouding van bouwbedrijf Koop Tjuchem aan de kaak stelde. Dat blijkt achteraf niet waar te zijn geweest. De schikking is er door de betrokken partijen direct na de Zembla-uitzending doorgedrukt.

Korthals en OM-topman J. de Wijkerslooth moeten maandag tekst en uitleg komen geven voor de enquêtecommissie. Donderdag komt voormalig minister Netelenbos van Verkeer en Waterstaat voor de commissie.