Hoogseizoen. Rijen auto’s hangen aan de slangen van een groot benzinestation bij Keulen. Meters ratelen, automobilisten zuchten, euro’s rollen. De brandstof is duur, maar rijden zullen we. Vakantie. Bepakt en bezakt op weg naar rust en ontspanning.

Twee uur rijden, een kwartier rust, was vroeger een bekende slogan. En nog steeds houden veel mensen zich eraan. Als de tank weer vol is, wordt op het grote parkeerterrein van Geismühle, langs de A57 even voor Keulen, de kofferbak geopend. Koeltassen vol eten en drinken worden eruit gehaald en terwijl de bestuurder demonstratief de benen strekt, happen moeder en kinderen in een broodje.

Polen, Nederlanders, Duitsers - het krioelt hier allemaal door elkaar. Een goed voorzien restaurant biedt alles wat een vermoeide reiziger nodig heeft. Warm eten, koud voedsel, drinken, leesvoer. Een toiletbezoek en dan weer terug in de auto en voort. Voorzichtig invoegen in de stroom auto’s die met griezelige snelheden naar het vakantiedoel jagen. Wie het aanziet en de voertuigen langs ziet zoeven, zou van schrik niet meer verder durven. Maar het moet.

Wie ietsjes verder kijkt dan het tankstation, het parkeerterrein, het moderne restaurant en de toiletten, ziet een onopvallend bordje met daarop een kerkje. Onmiskenbaar. Het is een van de dertig autobaankerken die de Akademie Bruderhilfe -een soort verzekeringsmaatschappij voor kerken en kerkelijk werkers- in Duitsland heeft uitgezocht om voor reizigers over de snelweg als een soort geestelijk rustpunt te dienen.

De behoefte van de vakantiegangers aan geestelijke rust is hier vanmorgen echter niet al te groot. Oftewel: het paadje naar de kapel is leeg. Tussen het groene geboomte is een glazen toegang tot de ruimte. Het kruis op het raam sluit iedere twijfel uit.

In Duitsland zijn deze kerken en kapelletjes een bekend verschijnsel. Ze zijn er van het uiterste noorden van het land tot in het diepe zuiden, van Rostock tot Allgau. De landelijke kerken, zowel de Rooms-Katholieke Kerk als de Evangelische Kerk, proberen zo een rustpunt te creëren voor reizigers. Er zijn autobaankerken die oecumenisch zijn, rooms-katholiek of evangelisch. Geismühle is oecumenisch.

De ruimte, met een vloeroppervlak van slechts 35 vierkante meter, is eigenlijk meer een meditatieruimte dan een kerk. Twee banken nodigen bezoekers uit even te gaan zitten. Op een tafel liggen folders met een vroegchristelijk reisgebed. „De Heere moge u voorgaan om u de juiste weg te tonen…” In zeven talen is het gebed afgedrukt. Helaas niet in het Nederlands, terwijl zich zeker in de vakantietijd zich toch heel veel Nederlanders over de Duitse autobanen spoeden.

De autobaankapel Geismühle ligt van alle autobaankerken het dichtst bij de grens met Nederland. In het westen van Duitsland zijn de kerken voornamelijk rooms-katholiek of oecumenisch. Vooral in het vroegere Oost-Duitsland dragen veel autobaankerken het predicaat evangelisch-luthers. Met dat in 1989 de DDR en West-Duitsland verenigd werden, kregen in de loop van de jaren ook in het oosten van het land diverse kerken de status ”autobaankerk”. Omdat er in de vroegere communistische heilsstaat veel nieuwe snelwegen werden aangelegd, werden vaak oude dorpskerken vlak bij de snelweg omgedoopt tot autobaankerk. Het mes snijdt zo aan twee kanten. De gemeente kan de giften van de reizigers goed gebruiken om het kerkgebouw te onderhouden en de jachtige toerist op doorreis kan in de vaak eeuwenoude godshuizen even tot rust komen.

Natuurlijk komt niet iedere kerk voor het predicaat Autobahnkirche in aanmerking. Zo mag de kerk niet meer dan 1000 meter van de snelweg afliggen, moet hij voor automobilisten goed te bereiken zijn en dient er bij het gebouw voldoende parkeergelegenheid te zijn. Bovendien moeten de kerkbestuurders ervoor zorgen dat het gebouw iedere dag minimaal van 08.00 tot 20.00 uur open is. In de winter mag de kerk iets eerder sluiten, maar in de zomermaanden blijven veel autobaankerken open tot het duister is. De minimale afstand tussen twee kerken aan dezelfde snelweg moet 80 kilometer zijn. De beheerder van de autobaan zorgt voor de bewegwijzering op de snelweg.

Wie deze zomer op vakantie gaat in het vroegere Oost-Duitsland of een vakantiebestemming heeft gevonden in Tsjechië, die kan -al of niet op doorreis- in de omgeving van Magdeburg, Leipzig of Dresden even uitrusten van de vakantiedrukte. Meestal heb je in de kerkjes aan een kwartiertje niet genoeg om alles te zien.

Via Hohenwarsleben reisden wij naar Brumby, Brehna en Willsdruf. Brumby heeft verreweg de mooiste autobaankerk, maar die in Brehna is beslist niet minder interessant. Hier heeft namelijk Katharina van Bora, de vrouw van Maarten Luther, nog in de kerkbanken gezeten.

Dit is het eerste deel in een serie over autobaankerken in het oosten van Duitsland. Meer informatie: www.autobahnkirche.info.