MONROVIA - Het West-Afrikaanse Liberia gaat dinsdag voor het eerst sinds het einde van de burgeroorlog in 2003 naar de stembus. Niet minder dan 22 kandidaten strijden om het presidentsschap. De bevolking hoopt vurig dat de verkiezingen bijdragen aan een betere toekomst.
Europarlementariër Max van den Berg staat aan het hoofd van de EU-waarnemersgroep die volgende week toe zal zien op een eerlijk verloop van de verkiezingen. Vorige maand was hij al in Liberia voor een oriënterend bezoek. Toen viel hem de grote verwachtingen van de Liberiaanse bevolking op. „Ze hebben ons de laatste vijftien jaar van alles beroofd, zeggen ze. Maar nu zal alles anders worden.”
De voorzitter van de PvdA-eurofractie is zelf wat voorzichtiger gestemd over de toekomst. „Natuurlijk, ik hoop dat we met deze verkiezingen een vreedzame route inslaan en dat er rust zal komen. Maar de situatie in het land is uiterst kwetsbaar.” Iedere dag houdt hij contact met waarnemers die nu al in Liberia werken. Vanaf zondag zal hij er ook zelf weer zijn.
Het bestuur van Liberia ligt momenteel in handen van een overgangsregering onder leiding van Gyude Bryant. De zakenman Bryant kreeg na het vertrek van dictator Charles Taylor in 2003 de taak het totaal verwoeste land rijp te maken voor verkiezingen eind 2005. Taylor, die het land sinds 1989 bestuurde, vluchtte in 2003 onder internationale druk en uit angst voor de steeds verder oprukkende rebellen naar Nigeria, waar hij nog steeds woont.
De oud-leider wordt aangeklaagd voor talloze wreedheden, maar Nigeria weigert om hem uit te leveren. De burgeroorlog die na zijn coup losbarstte, kostte aan meer dan 200.000 Liberianen het leven. Het 3,5 miljoen inwoners tellende land draagt nog overal de diepe sporen van de oorlog.
Van den Berg zegt dat hij tijdens zijn reis in september een volkomen in elkaar gezakt land zag. „De burgeroorlog heeft diepe wonden achtergelaten. De armoede is enorm, wat mede komt omdat maarliefst 80 procent van de bevolking ongeletterd is.” Het betekent dat er tijdens de verkiezingen veel door middel van symbolen gestemd zal worden en met afbeeldingen van de kandidaten.
De bevolking is volgens de europarlementariër echter hoopvol en enorm gemotiveerd voor de verkiezingen. Zeker 85 procent heeft zich al laten registeren, zegt hij. De mensen zijn blij met de aanwezigheid van buitenlandse waarnemers omdat het hoop geeft op een eerlijk verloop van de stembusgang. De EU-delegatie is met zeventig man de grootste die aanwezig zal zijn. Een deel daarvan blijft voor langere tijd.
Van den Berg zegt dat het in de aanloop naar de verkiezingen tot dusver tamelijk rustig is in Liberia. De registraties zijn overwegend correct verlopen en de debatten zijn inhoudelijk sterk. „We hebben niet geconstateerd dat er veel fraude plaatsvindt. Dat komt ook doordat Liberia geen normale staat is, waar de regering een stevige regie kan voeren over de verkiezingen, met alle mogelijke fraude van dien. De staat moet volledig opnieuw opgebouwd worden.”
Het grootste probleem vormt de deelname van de ontheemden die als gevolg van de burgeroorlog geen vaste woon- of verblijfplaats hebben. De 0,5 miljoen Liberianen die in het buitenland wonen, kunnen niet stemmen, maar ook alle ontheemden bínnen Liberia niet. De laatste groep kan soms wel stemmen voor de nieuwe president, maar niet voor het parlement omdat daarvoor per regio gestemd moet worden.
Daarnaast komt het voor dat er met voedsel gestrooid wordt tijdens verkiezingsbijeenkomsten, zegt Van den Berg. „Ik sluit ook niet uit dat er geld wordt uitgedeeld om de gunst van de arme kiezer te winnen. Toch denk ik dat de mensen zeer goed in staat zijn om enerzijds het geld aan te nemen maar anderzijds een zelfstandige beslissing te maken in het stemhokje.”
Springen er in de peilingen al verschillende van de 22 kandidaten uit? Volgens Van den Berg vallen vaak de namen van Ellen Johnson, die oud-directeur voor Afrika van het Ontwikkelingsprogramma van de VN is, en van oud-topvoetballer George Weah. De 39-jarige Weah heeft geen ervaring in de politiek, maar geniet grote bekendheid als ”Afrika’s beste voetballer”. Daarnaast zijn de advocaten Charles Brumskine en Varney Sherman kanshebbers. Wellicht zal een van hen de hoop van de Liberianen moeten gaan verwezenlijken.
