„Diep areligieus”, noemt PvdA-kamerlid Diederik Samsom zichzelf. „Ik voldoe niet aan twee belangrijke criteria: Ik geloof niet in een persoonlijke, almachtige God en ik ga niet naar de kerk.”
Samsom komt uit een vrijzinnig milieu. Hij is niet religieus opgevoed, „maar wel met de Bijbel. Mijn vader en moeder hebben ons heel bewust kennis van de Bijbel en van religie bijgebracht.” Zo gaven zijn ouders hem al vroeg een kinderbijbel om zelf in te lezen. Dat kwam, herinnert Samsom zich, omdat hij in zijn jonge jaren neerkeek op gelovigen. „Mensen die in God geloven zijn een beetje dom, dacht ik. Mijn moeder vond dat zorgelijk en ging daarom veel meer aandacht besteden aan de Bijbel.”
Samsom raakte „gefascineerd” door het Oude Testament. Hij discussieerde met zijn vader aan de keukentafel over de doortocht van het volk Israël door de Rode Zee. „De verklaring die ik daarvoor heb gekregen, is dat die zee periodiek droogviel. Er waren dus geen hoge muren met water waar ze tussendoor galoppeerden. Ze wachtten aan de oever tot het water een lage stand had bereikt en zo zijn ze aan de overkant gekomen.”
De PvdA’er weet zeker dat Jezus bestaan heeft. „Het zou een grote Man geweest kunnen zijn, letterlijk en figuurlijk. Maar vooral ook letterlijk. Dat kan overigens verklaren waarom Hij na een kruisiging niet overleed. Het is medisch verklaarbaar dat je een schijndoodhouding vertoont.”
„Het klinkt bijna maniakaal”, lijkt hij zich te verontschuldigen, „dat ik de verhalen graag op die manier lees. Maar ik blijf dat jongetje dat natuurkundevraagstukken wil oplossen.”
Zijn interesse voor exacte wetenschap leidde hem naar de Technische Universiteit Delft. Daar doceerden veel kerkelijke hoogleraren. „Intrigerend”, vond Samsom, „dat een professor op een heel theoretisch vakgebied, zoals Van den Beukel, tegelijk een diepreligieus persoon was. Ik vond het ook wel een geruststellende gedachte: Er is dus geen onoplosbaar conflict tussen exacte wetenschap en religie.”
Zijn studie van ingewikkelde natuurkundige processen heeft nooit geleid tot het geloof in een Schepper. „De oppervlakkige gedachte: Dit kan allemaal geen toeval zijn, is in mijn beleving uiteindelijk altijd terug te leiden tot het antwoord: Het is geen toeval, maar wel gewoon een natuurlijk proces.”
Als milieuwoordvoerder voor de PvdA laat hij zich inspireren door ecologische principes. Het begrip rentmeesterschap „is niet mijn belangrijkste drijfveer.” Ook hij wil de aarde bewaren, maar „ik doe het niet voor God, maar voor mijn kinderen. Volgens mij zijn dat twee even goede redenen om goed voor deze aardbol te zorgen.”
Door zijn politieke werk op het gebied van ontwikkelingssamenwerking heeft Samsom een mildere kijk gekregen op de rol van kerken. „Waar de kerk in Europa vaak wordt gezien als anti-emancipatoir, zie je juist in Afrika dat de religieuze gemeenschappen vooruitstrevend zijn. Ook als het gaat om praktische punten als condooms.”
Moet de overheid rekening houden met de belangrijke rol van religie in ontwikkelingslanden?
„De criteria voor hulpverlening moet je los van religie vaststellen. Als je te maken hebt met corrupte regeringen, dan ben je al heel snel aangewezen op de niet-gouvernementele organisaties (ngo’s). Daar horen de kerken ook bij. Net als voor gewone ngo’s geldt voor kerken dat ze meer met elkaar moeten samenwerken. In Uganda hebben de plaatselijke kerken zich verenigd in een sociaal netwerk, dat in eerste instantie een sociale rol speelt. Religie komt pas op de tweede of derde plaats.”
De PvdA steunde D66 niet in haar strijd tegen het wetsartikel over godslastering en tegen het scheppingsverhaal in de biologieles. Waarom niet?
„Er is voor de PvdA geen reden om tegen godsdienstige mensen aan te trappen. Wij gaan niet religie dwarszitten om het dwarszitten van religie. Dat is niet productief. Ik hoop dat we de Nederlandse politiek kunnen vrijwaren van religieuze én antireligieuze sentimenten.”
„In mijn diepste wens zou ik het in de samenleving eigenlijk zonder religie willen doen, vanwege de gewelddadige uitwassen ervan. Maar ik erken onmiddellijk dat je niet om religie heen kunt. Ik geloof dat we het ermee moeten doen zoals het er nu bij staat en dat je er dus zo veel mogelijk voor moet zorgen dat iedereen op zijn manier door het leven kan gaan. Cruciaal is ruimte bieden voor elkaars levensovertuiging.”
Dit is de derde aflevering van een serie interviews naar aanleiding van het onderzoek geloof en politiek dat deze krant zaterdag presenteerde. Donderdag Frans Weekers (VVD).
