Het referendum kende een hoge opkomst van 62,8 procent. Van de kiezers stemde 61,6 procent tegen de grondwet en 38,4 procent voor.

In politiek Den Haag heerste woensdag bij veel partijen verwarring na de referendumuitslag. De regeringspartijen, CDA, VVD en D66, voelden er woensdagavond niets meer voor het wetsvoorstel tot goedkeuring van de Europese grondwet nog te behandelen. Vice-premier Zalm verwachtte dat het kabinet het voorstel zou intrekken. „Een behandeling is niet verstandig”, aldus de minister van Financiën. Een overgrote meerderheid van de Kamer volgt immers de referendumuitslag, en daardoor is het wetsvoorstel bij voorbaat verworpen. GroenLinks zou donderdag tijdens het debat pleiten voor een parlementaire enquête over de toekomst van de EU.

De Kamer voelde er evenmin voor om bewindslieden te slachtofferen. Enkele oppositiefracties zinspeelden de afgelopen dagen op het vertrek van staatssecretaris Nicolaï van Europese Zaken, die het voortouw had bij de ja-campagne van het kabinet. Hij zal echter niet aftreden, maakte hij woensdagavond al bekend. Van de regeringspartijen hoeft de staatssecretaris niet weg, evenmin als minister Bot van Buitenlandse Zaken. Alleen de eenmansfractie Wilders kondigde aan met een motie van wantrouwen tegen het kabinet te zullen komen.

Premier Balkenende, was woensdagavond „zeer teleurgesteld” over de uitslag. Volgens hem hebben de kiezers „een duidelijk, niet mis te verstaan signaal” afgegeven. Hij voegde er direct aan toe dat het kabinet de uitkomst „voluit respecteert.”

De minister-president toonde zich een waardig verliezer door de bevolking direct te beloven zijn Europese collega’s erop te wijzen dat aan het Nederlandse nee recht moet worden gedaan. „Want wij begrijpen de zorgen van de Nederlanders. Over het verlies aan soevereiniteit. Over het tempo van verandering, zonder dat burgers zich daarbij betrokken voelen. Over onze financiële bijdrage. Daar moet rekening mee worden gehouden.”

Positief noemde Balkenende de hoge opkomst en de „betrokken discussies” over Europa. De premier zal geen politieke consequenties uit de uitslag trekken. De Tweede Kamer heeft om het referendum gevraagd en moet daarom in het debat van donderdag bepalen wat er verder gebeurt, zei de minister-president verder. Hij vindt dat het ratificatieproces in de andere Europese landen gewoon moet doorgaan.

Minister Bot van Buitenlandse Zaken was „onaangenaam getroffen” door de referendumuitslag. Volgens hem is er sprake van jarenlang „achterstallig onderhoud” bij het uitleggen van Europa aan de burger. „Dat is de les die ik heb geleerd”, zei Bot woensdag kort na 21.00 uur.

Rond die tijd kwamen ook de eerste uitslagen binnen. Rozendaal, nabij Arnhem, was de snelste gemeente en tegelijkertijd ook de plaats met de meeste voorstemmers. Ruim 60 procent van de kiezers stemde voor. Helemaal aan de andere kant van het spectrum staat Urk. Daar stemde slechts 8,4 procent van de stemgerechtigden voor en 91,6 procent tegen.

De opkomst bij het referendum was met 62,8 procent uitzonderlijk hoog voor Europese verkiezingen. Ter vergelijking: bij de verkiezingen voor het Europees Parlement vorig jaar lag de opkomst rond de 39 procent.