Dat constateert de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) in zijn donderdagmiddag gepubliceerde jaarverslag over 2024. De oorlog in Gaza houdt de veelal jonge jihadisten „sterk bezig”, noteert de geheime dienst.

Bij enkelen van hen „is gebleken dat ze soms in heel korte tijd tot drastische stappen kunnen besluiten”, stelt de AIVD. „Zij vormen dan een serieuze terroristische dreiging.”

ISIS besteedde in zijn onlinepropaganda in 2024 veel aandacht aan de oorlog in Gaza en aan Koranvernielingen in westerse landen, gecombineerd met oproepen om aanslagen te plegen tegen Joodse en christelijke doelen. De aanslag op een Joodse man in het Zwitserse Zürich in maart 2024 past in dat patroon, noteert de AIVD.

In heel Europa pleegden jihadisten en andere extremistische moslims in 2024 elf aanslagen. De dodelijke aanslag die een 26-jarige Syriër in augustus pleegde op het Festival van de diversiteit in de Duitse stad Solingen was hoogstwaarschijnlijk „een door ISIS gestimuleerde aanslag”, meldt de AIVD. De aanslagpleger stak drie mensen dood en verwondde er elf. „ISIS claimde zijn daad als een aanslag op een bijeenkomst
van christenen, uit wraak voor moslims in Palestina en elders.” Saillant is dat de veiligheidsdienst meldt dat ISIS „weinig opheeft met Hamas”.

Ambtsberichten die de AIVD vorig jaar verstuurde, leidden tot negen aanhoudingen in Nederland. De inlichtingendiensten wisten jihadistische aanslagen tijdens het Europees Kampioenschap voetbal in Duitsland en de Olympische Spelen in Frankrijk te voorkomen.

Gaza

De oorlog in Gaza zet ook de Nederlandse samenleving op scherp, noteert de AIVD met zoveel woorden. De dienst wijst op de rellen na de voetbalwedstrijd tussen Ajax en de Israëlische voetbalploeg Maccabi Tel Aviv in november vorig jaar in de Amsterdamse binnenstad.

De AIVD beschouwt het toen gebruikte geweld als „extremistisch en ondermijnend voor de democratische rechtsorde” van Nederland. „In een tijdsbestek van zo’n anderhalf uur pleegden groepen relschoppers gewelddadige hit-and-runacties op Israëlische supporters. De daders verwezen naar de Gaza-oorlog, en gebruikten anti-Israëlische, antizionistische en antisemitische termen. Hun acties hadden grote impact op het veiligheidsgevoel van Israëliërs in Nederland en op Joodse Nederlanders.”

Bij de bezetting door pro-Palestijnse activisten van de Universiteit van Amsterdam in mei vorig jaar „leken gekende extremisten” een rol te spelen, stelt de AIVD vast. „De bezetting ontaardde in grootschalige vernielingen en geweld tegen politieagenten. Dat laatste is niet alleen verzwaard strafbaar, het schuurt ook tegen de fundamenten van de democratische rechtsorde.”

Joodse Nederlanders, studenten en docenten voelden zich door de pro-Palestijnse protesten „minder veilig”, betoogt de AIVD. „Er was bij universiteitsprotesten sprake van felle uitingen die niet alleen het handelen van de staat Israël bekritiseerden, maar ook het bestaansrecht van Israël ter discussie stelden. Ook werd het door Hamas gebruikte geweld soms gebagatelliseerd.”

Zwaar vuurwerk

Zorgen maakt de AIVD zich ook over zogeheten soevereinen. Dat zijn mensen die extreem afwijzend staan tegenover de overheid. Niet zelden gaat het ook om aanhangers van complottheorieën. In 2024 zijn acht soevereinen aangeklaagd voor terrorisme. Bij arrestaties vond de politie negen vuurwapens, een grote hoeveelheid munitie, zwaar vuurwerk en elektronische ontstekers. „De voortdurende crisistoestand die geradicaliseerde complotdenkers ervaren, en het steeds fantaseren over het gewelddadig confronteren van ‘de elite’, kan de weg effenen naar geweld”, noteert de veiligheidsdienst.

Een groot deel van (doods)bedreigingen richting politici en bestuurders komt uit de hoek van antioverheids-extremisten, stelt de AIVD. Dat soort bedreigingen nam de afgelopen jaren „drastisch” toe.

Haat

Kopzorgen heeft de AIVD ook over wat de dienst de „rechts-terroristische beweging” noemt. Leden sprokkelen nogal eens in hun eentje een ideologie bij elkaar. Die bestaat bijvoorbeeld uit haat tegen andere bevolkingsgroepen en „soms bewondering voor occulte stromingen en mass-shooters (terroristen die bij een terreuractie tal van mensen doden, JV).”

De politie arresteerde in 2024 verschillende jongemannen die anderen zouden hebben aangezet tot haat, discriminatie of rechts-terroristisch geweld. Een van de aangehouden mensen had voorbereidingen getroffen om geweld te gebruiken. Aanhangers van de beweging zijn veelal jongvolwassenen en zelfs minderjarigen. Vaak hebben ze geen stabiele thuissituatie.

Nederland plaatste vorig jaar de rechts-terroristische organisatie The Base op de Nationale Sanctielijst Terrorisme. De organisatie verkondigt het idee dat terreuraanslagen nodig zijn om een rassenoorlog te ontketenen. De EU zette The Base op de Europese lijst van terroristische organisaties. Het is de eerste rechts-terroristische organisatie op die lijst. De maatregelen volgden op jaren van dodelijk rechts-terroristisch geweld in onder meer Slowakije, Duitsland en de VS.

Volgteams

Alarmerend is dat criminele drugsbendes professionele middelen hebben om informatie te verzamelen over mensen die ze als een bedreiging zien, waarschuwt de AIVD. Misdadigers achterhalen met eigen volgteams en volgapparatuur woon- en werkadressen, verblijfplaatsen en sociale netwerken van hun doelwitten. Soms halen criminelen informatie uit overheids- en bedrijfsdatabanken met persoonsgegevens. Daarvoor kopen ze medewerkers om of ze zetten die onder druk. Misdadigers richten het vizier niet alleen op criminelen met wie ze ruzie hebben, maar ook „steeds vaker” op ambtenaren, politici, journalisten en advocaten. De AIVD ziet die ontwikkeling als „een bedreiging voor de nationale veiligheid”.