Veel scheepsspotters hebben vooral interesse in klassieke vaartuigen: in zeilschepen van ruim honderd jaar tot bijna even oude sleepboten. Vrijwel al deze schepen genieten allang van een welverdiend pensioen. Ze worden in de meeste gevallen varend gehouden door particulieren of historische verenigingen, die hun schatten in een zo goed mogelijke staat voor het nageslacht willen bewaren. ’s Winters zijn de eigenaren druk met onderhoud en reparatie; pas als de temperaturen aangenaam worden, mogen hun ‘oudjes’ het ruime of iets minder ruime sop van de Nederlandse binnenwateren kiezen.

Gordijntjes

Toch zijn er ook schepen van (bijna) dezelfde leeftijd die nog dagelijks moeten werken voor de kost. Geen winterslaap voor hen! Daarbij gaat het bijna altijd om vooroorlogse binnenvaartschepen van het type spits en kempenaar. Een van hen is de San Antonio, inmiddels 98 jaar oud en still going strong. De ‘Italiaan’ is gebouwd in 1927 bij de werf van Stapel & Schild in Enkhuizen en was daarna jaren eigendom van P.W.J.M. van Kessel in Maasbracht. San Antonio’s uiterlijk en staat van onderhoud doen niet onder voor die van museumschepen en dat terwijl hij nog regelmatig met zijn vracht over de Nederlandse rivieren vaart. Let bijvoorbeeld eens op de gordijntjes voor de ramen in de kajuit: alsof je teruggekeerd bent naar de jaren veertig en vijftig!

Kempenaar

Het formaat van schepen als de spits en de kempenaar werd afgestemd op de lengte en breedte van sluizen en kanalen in die tijd. Zo moest de San Antonio de smalle en relatief ondiepe waterwegen in het zuiden van Nederland en in Noordoost-België kunnen passeren. De afmetingen van de Italiaan zijn dan ook: ruim 50 meter lang en zo’n 6,6 meter breed. Zijn laadvermogen is ongeveer 600 ton en zijn diepgang 2,3 meter. De naam ”kempenaar” verwijst trouwens naar De Kempen in België, waar zich veel smalle kanalen bevonden.

De San Antonio trekt, net als zijn klassieke ‘broers en zussen’, veel aandacht van scheepsspotters en andere liefhebbers. „We moeten zuinig zijn op zulke schepen. Zolang ze nog varen, blijf ik ze fotograferen”, aldus scheepsspotter Leo Schuitemaker op de Facebookpagina van Vereniging de Binnenvaart.

Havenrenovatie

Om dit soort schepen te laten varen, is een goed binnenwaterennetwerk en voldoende plek in de Nederlandse havens een vereiste. Of de San Antonio ooit in de haven van Puttershoek, bij Zwijndrecht, heeft gelegen, weet ik niet, maar als hij er nu zou proberen aan te leggen, zou hem dat niet lukken. Het hele gebied is sinds afgelopen november namelijk één grote bouwput en die situatie duurt naar verwachting nog wel een maand of acht, negen. De complete historische haven moet gerenoveerd worden, onder meer doordat de kademuren lekken en doordat de huizen erachter waarschijnlijk niet bestand zijn tegen de gevolgen van de stijgende zeespiegel. Verder vereist het monumentale karakter van veel panden uiterste concentratie, willen ze de renovatiewerkzaamheden overleven en ook dat komt het werktempo niet ten goede.

Ingenieursbureau IV is sinds 2021, in opdracht van gemeente Hoeksche Waard, bij de planning van het project betrokken. Beens Groep uit Genemuiden voert de werkzaamheden uit. „We vervangen de oude, deels gemetselde kademuur en plaatsen er een stalen damwand. En we vernieuwen de complete bestrating. Natuurlijk is het behoud van de ecologische waarde in het gebied ook belangrijk en dus voeren we veel klussen buiten het broedseizoen uit. We volgen een strikt ecologisch werkprotocol om verstoring van de plaatselijke natuur zo veel mogelijk te voorkomen”, aldus Beens.

BouwApp

Door middel van een speciale BouwApp kunnen de inwoners van Puttershoek en andere belangstellenden het hele project online volgen. Begin februari was het extra spannend, want toen werd de oude kademuur – onder toezicht van archeologen– uitgegraven. Wat zou er boven water komen? Aardewerken scherven, een scheepswrak, een schat? Helaas werd er uiteindelijk niets bijzonders gevonden. Het lijkt een anticlimax van dit bijzondere project, maar er volgen nog zo’n zeven projectmaanden, waarin er nog van alles kan gebeuren…