Zo goed als het er tegenwoordig bij staat, is het niet altijd geweest. Kasteel Ammersoyen heeft heel wat te verduren gehad. Een brand in 1590, een ontsierende verbouwing in 1893 en beschietingen in 1944-1945. Tegenwoordig is het een van de best bewaarde middeleeuwse kastelen. Het heeft nu een voornamelijk educatieve functie.
Vlak naast de oprijlaan van het kasteel staat de ruïne van een kerk. De stenen zijn overwoekerd door planten. Al eeuwenlang liggen de muren van het gebouw in puin. Het bedehuis wordt in 1672 door beschietingen van Franse troepen zwaar beschadigd. Het kasteel zelf blijft gespaard, nadat kasteelheer Thomas Walraven van Arkel de Fransen een forse afkoopsom betaalt.
Nog geen eeuw eerder brandt het voor een groot deel uit. De legende gaat dat een dochter van de kasteelheer verliefd wordt op een jongen van lage komaf. De ouders willen haar om die reden naar een klooster sturen. Op het afscheidsfeest verschijnt echter de minnaar, die de dochter wil ontvoeren. De twee weten te ontvluchten en ze laten de familieleden achter in een plotseling ontstane brand, die snel om zich heen grijpt. Of de legende op waarheid berust, is onduidelijk. Maar de brand heeft zich in elk geval voorgedaan.
In de loop van de eeuwen verandert de functie van het kasteel enkele keren. Zo wordt in 1876 de orde van de franciscanen eigenaar van het gebouw, waarna de zusters van de clarissen er een klooster van maken. Na de Tweede Wereldoorlog wordt het door beschietingen beschadigde gebouw eerst gebruikt als gemeentehuis. In 1954 verkoopt de gemeente het aan een wasmachinefabrikant.
Kasteel Ammersoyen is tegenwoordig eigendom van de stichtingen Geldersch Landschap en Geldersche Kastelen. Het is een van de zeven kastelen van de stichtingen die zijn opengesteld voor het publiek.
Volgens communicatiemedewerkster Claudine Bonzet van die stichtingen heeft het gebouw vooral een educatieve functie. „We kunnen alles wel conserveren, maar het is beter om zo veel mogelijk mensen mee te laten genieten van kastelen.”
De overdracht van kennis van de historie is daarbij een belangrijk aspect, zegt ze. „Op de bovenverdieping zijn voorwerpen te vinden die bij het kasteel horen. Die zijn naar boven gekomen toen de slotgracht in de afgelopen eeuw weer werd gegraven.”
De gracht was rond 1893 gedempt door de clarissen. Zij hadden ruimte nodig om een kapel te bouwen.
Behalve de gebruikelijke openstelling zijn er ook regelmatig evenementen. Vorige week was in Ammerzoden bijvoorbeeld een kunstexpositie. Volgens Bonzet is dat deels om de onkosten te bestrijden. „Maar het is in de eerste plaats bedoeld om het kasteel te blijven gebruiken.”
2005 is het Jaar van het Kasteel. Dit is deel 2 in een serie over kastelen die de laatste jaren een heel andere functie hebben gekregen. Volgende week dinsdag deel 3.
