Het is niet wat het lijkt. De tekst ”J.L. van den Heuvel – Dordrecht – 1968” op het orgel van de christelijke gereformeerde kerk De Hoeksteen in Maarssen zet op het verkeerde been. Zeker, de 20-jarige Jan van den Heuvel kocht het orgel destijds, verving het pijpwerk van twee registers en maakte een nieuwe orgelkas voor zijn eersteling. Maar achter het eigentijdse front huizen overwegend pijpen van een orgel dat in 1858 is gemaakt door Flaes & Brünjes voor de jongenseetzaal in het diaconieweeshuis in Amsterdam. En die zorgen voor een „volle, zangrijke klank”.

Het contract van dit orgel in het Amsterdamse stadsarchief vormde de aanleiding tot het schrijven van ”Reis door de tijd met een orgel van Pieter Flaes”. Daarin volgt Looijenga, organist op het orgel in Maarssen, niet alleen genoemd instrument op zijn omzwervingen, maar vooral de mensen die erbij betrokken waren én die onder het gehoor van het eenklaviers orgel hebben gezeten. De nadruk ligt op het leven van de wezen van het diaconieweeshuis van de hervormde gemeente in Amsterdam en de plek die muziek in hun levens innam.

Bij wangedrag kregen wezen strenge straffen

De auteur ging beslist niet over één nacht ijs. Niet alleen de tekst getuigt van gedegen speurwerk. Datzelfde geldt voor de oude foto’s, nota’s en andere archiefstukken die ze opgeduikeld heeft. Dat geeft het geschetste tijdsbeeld meerwaarde. De inhoud van het boek stemt regelmatig verdrietig, zeker waar het gaat over het leven van de bewoners van het diaconieweeshuis. Zo werd hun verblijf ’s winters niet verwarmd en stonden hun bij wangedrag strenge straffen te wachten.  Daar staan weer grappige anekdotes tegenover, zoals het uitwisselen van liefdesbrieven tijdens de wandelingen naar de kerk.

Muziek nam een belangrijke plek in het weeshuis in. Zo kregen de nodige weesjongens les op het Flaesorgel in de eetzaal. Mooi dat de blinde organist Eelke Mobach die lessen gratis gaf. Looijenga laat de levens van diverse muzikale jongens de revue passeren. Oudere meisjes kregen zangles van een beroepsmusicus.

Het Flaes-orgel heeft ook dienstgedaan in Amersfoort. Dankzij de inzet van de muzikale christelijke gereformeerde ds. L.H. Beekamp. Hij wijdde zelfs een preek aan de komst van een orgel in ‘zijn’ kerk.

Het orgel vormt de rode draad in dit boek, maar mensen staan centraal. Ook voor leken op orgelgebied is het gebodene prima te behappen, want Looijenga licht vaktermen op een laagdrempelige manier toe. Soms ventileert ze haar eigen mening, bijvoorbeeld bij gratis tabak voor de kerkenraad. Ook de zinsnede: „Na dit informatieve uitstapje haken we weer aan bij” komt niet zo professioneel over. Dit laat onverlet dat het informatieve boek plezierig leest dankzij de onderhoudende schrijfstijl.

Reis door de tijd met een orgel van Pieter Flaes, Rinske Looijenga; uitgave in eigen beheer; 236 blz.; € 28,50; bestellen: flaesorgelmaarssen.nl