Het kabinet wil een Europees verbod op vochtige doekjes. Die doekjes worden vaak door het toilet gespoeld. Doordat er kunststof in zit, lossen ze niet op. Daardoor raakt de riolering verstopt. Volgens staatssecretaris Jansen van Milieu leidt het ontstoppen van het rioolsysteem jaarlijks tot een kostenpost van tussen de 22 en 55 miljoen euro. Daarom moeten de billendoekjes in de ban.

Bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) in Amersfoort trekt procescoördinator Bram Hengeveld een grote klep open. De zeef eronder gaat langzaam op en neer. Er hangen dikke klonten aan. Geen toiletpapier, want dat is afbreekbaar. Dit harkrooster is nodig om het rioolwater te zuiveren van grover spul. „Hygiënedoekjes, maandverband, T-shirts – in coronatijd kregen we heel veel mondkapjes binnen”, somt communicatieadviseur Yvonne Vlek op. „Samen een dikke brij.”

Twee ton grofvuil per dag uit het water halen, betekent een kostenpost van 150.000 euro per jaar. En dat nog maar voor een van de ruim driehonderd rioolwaterzuiveringsinstallaties in ons land.

Onzorgvuldig

Naast een tafelpoot kwam in de Amersfoortse rwzi al eens een telefoon boven water. Papiergeld. Een bouwemmer. Een kentekenplaat. Maar toen iemand belde met de vraag of er een verlovingsring was gevonden, moesten de zuiveraars haar teleurstellen.

„Wat er niet in komt, hoeft er niet uit”, zegt heemraad Henk Veldhuizen van Waterschap Vallei en Veluwe. Om de zuivering van het afvalwater betaalbaar te houden, zouden mensen minder troep door het toilet moeten spoelen. Dus geen frituurvet –„dat kun je nota bene gratis wegbrengen”– en geen materialen die in de prullenbak thuishoren. Lange haren liever ook niet, zegt Veldhuizen, zelf vader van drie dochters. „Alles wat kan klonteren en niet snel afbreekbaar is, moet je proberen uit het riool te houden. We hebben in Nederland een relatief goedkoop systeem –de zuivering kost een euro per huishouden per dag–, maar door de onzorgvuldigheid van mensen stijgen de kosten wel.”

Bacteriën

Op het uitgestrekte terrein aan de rand van Amersfoort wordt dagelijks 33.000 kuub rioolwater gezuiverd. Dat komt uit de stad, maar ook uit Bunschoten, Eemdijk, Leusden, Achterveld en De Glind, een gebied met zo’n 300.000 inwoners. Via ondergrondse persleidingen wordt rioolwater de zuivering ingepompt.

Een gure wind blaast tussen de enorme bassins door. Hengeveld, Vlek en Veldhuizen klauteren een stenen trapje op naar het pompgebouw. Binnen zeven twee harkroosters rommel uit het riool. Het water gaat vervolgens door een zandvanger. Daarna stroomt het in een voorbezinktank. Vervolgens in een beluchtingstank. „Daar hebben we miljarden medewerkers”, zegt Veldhuizen. Het zijn bacteriën die vetzuren, vetten, suikers, zetmelen, stikstof en fosfaat uit het water halen.

Pas als het water volgens de wettelijke normen schoon genoeg is, wordt het geloosd op de Eem, de rivier pal naast de rwzi. We willen en moeten de eisen echter opschroeven om het rioolwater ook in de toekomst zo schoon mogelijk te krijgen. Dit kost veel geld.”

Materiaal dat uit het water wordt gefilterd, wordt zoveel mogelijk hergebruikt. Daarom heeft de heemraad het liever over een zuiveringsfabriek. De rwzi produceert struviet (kunstmest) en biogas. Uit een lange pijp vallen brokken ontwaterd slib. Dit is het eindproduct dat afgevoerd wordt.

Medicijnresten

Grofvuil is niet het enige probleem voor de rioolwaterzuivering. Ook het verwijderen van medicijnresten vraagt om dure installaties. „Mensen zouden overgebleven medicijnen naar de apotheek moeten terugbrengen; daar weten ze wat ze ermee moeten doen”, zegt heemraad Veldhuizen. Ook PFAS is een probleem: die chemische stoffen kan de zuiveringsinstallatie niet uit het water halen voordat het op het oppervlaktewater wordt geloosd.

Regenwater hoort evenmin in het riool. „Na fikse buien stijgt de aanvoer hier tot wel 150.000 kuub per dag,” geeft Hengeveld aan. Met als gevolg dat het rioolwater langs de zeef over de bypass stroomt en niet alle rommel er direct kan worden uitgezeefd. Gemeenten en waterschappen pakken het probleem wel aan, maar het is erg duur om in het hele land de regenwaterafvoer van het riool te scheiden.” Volgens Veldhuizen kunnen inwoners aan verbetering bijdragen door de eigen regenpijp af te koppelen, zodat het regenwater in de tuin komt en niet in het riool.