Nobelprijs zou vandaag niet opnieuw naar „racistische” christin Lagerlöf gaan
Weinig schrijfsters waren zo succesvol als de Zweedse Selma Lagerlöf (1858-1940). In 1909 ontving ze zelfs de Nobelprijs voor de Literatuur. In grote delen van Europa was ze een bekend auteur. Haar boek ”Christuslegenden” kreeg al in het jaar van verschijnen in 1904 een Nederlandse vertaling.
Zelf tikte ik in 1997 een heruitgave van dit boekje op de kop (vermoedelijk uit 1964, uitgegeven door H.J.W. Becht). Ik trof het op een grote boekendump. Daar lagen tientallen exemplaren van dat boekje. Onder Nederlandse christenen moet Lagerlöf brede bekendheid hebben gehad. Er zijn in Nederland nog steeds straten met haar naam.
Haar verhalen hebben iets geheimzinnigs. Het aardse en hemelse raken elkaar. Geen wonder dat de beide bundels ”Verhalen voor de kersttijd” die Callenbach in de jaren zeventig uitbracht –en die een van onze kinderen in december weer op mijn schoot legde– allebei een verhaal van Lagerlöf hebben.
Ik zou dit niet hebben verteld als de christelijke pers in Zweden en Noorwegen in november geen koppen had gemaakt over de „racistische inhoud” van Lagerlöfs bundel. Het verhaal ”De bron der wijzen” gaat over drie bedelaars die een ster zagen, zo mooi, zo bijzonder, net een bloem die openging. Het kon niet anders of er werd ergens ter wereld nu een koning geboren. Ze zouden hem zoeken en zich door de vader en moeder van het kind geschenken laten geven.
Typisch Lagerlöf dit. Er is voldoende herkenbaars vanuit de Bijbelse geschiedenis, maar ook voldoende verschil om duidelijk te maken dat het iets anders is.
De voorstelling dat een zwarte blank wordt, zoals een melaatse gezond, is natuurlijk racistisch
Met die bedelaars is iets aan de hand. De een is oud, de volgende melaats en de derde zwart: „een neger, pikzwart en met dikke lippen”. Maar achteraf zagen ze dat dit veranderde zodra het kind dat zij in een grot vonden, hen aanraakte: „Want de oude bedelaar was jong geworden, de melaatse was gezond en de zwarte was een schoon blank man.”
De voorstelling dat een zwarte blank wordt, zoals een melaatse gezond, is natuurlijk racistisch. Iemand die zoiets vandaag schrijft, zal geen Nobelprijs meer ontvangen.
Nog in 2013 werd ”Christuslegenden” in het Noors uitgegeven. Nadat de Noorse krant Vårt land in november de vinger bij deze alinea legde, nam uitgeverij Verbum een resoluut besluit: de resterende 400 exemplaren werden vernietigd. Hoewel trouwens nooit iemand had geklaagd over de 1500 exemplaren die verkocht waren.
Vraag is natuurlijk wat we hiervan vinden. Wel, helemaal vreemd is dit voor mij niet. In het exemplaar dat ik zelf in 1997 heb gekocht, staat één streepje, en wel bij deze alinea. Blijkbaar vond ik dat toen al een beetje cru. Maar een boek om die reden uit de handel nemen, is dat evenzeer.
__
