De vorige presidentsverkiezingen van 2020 gaven aanleiding tot demonstraties van ongekende omvang tegen de als frauduleus beschouwde overwinning van nu de 70-jarige Loekasjenko. Honderdduizenden mensen gingen de straat op in de hoofdstad Minsk en in andere steden, tot de beweging met geweld werd onderdrukt. Tienduizenden betogers werden opgepakt en in de gevangenis gemarteld. Nooit eerder had Loekasjenko, die inmiddels dertig jaar aan de macht is, zich zo bedreigd gevoeld.

Sindsdien slaan de Wit-Russische autoriteiten alle protesten genadeloos neer, maar dat nieuws haalt in het buitenland amper de krant of de televisie. En al helemaal nadat Rusland in februari 2022 Oekraïne binnenviel. Het Russische leger gebruikte indertijd Wit-Russisch grondgebied voor de invasie in buurland Oekraïne.

Daarna werd het stil rond Wit-Rusland. Het Wit-Russische leger nam niet deel aan de gevechtshandelingen tegen Oekraïne en de bevolking vindt dat prima. Ondanks de onderdrukking hebben de Wit-Russen daarom het idee dat ze nog iets te verliezen hebben. Loekasjenko noemt het zijn verdienste dat het land niet in oorlog is.

Nietszeggend

Loekasjenko wenst komende zondag geen herhaling van wat er in 2020 gebeurde. Om de oppositie, of wat daarvan nog over is, te verrassen kondigde Loekasjenko oktober vorig jaar aan de verkiezingen te vervroegen naar 26 januari. Aanvankelijk zouden de Wit-Russen in de zomer naar de stembus gaan. De Wit-Russische president wilde waarschijnlijk met deze stap zijn tegenstanders minder voorbereidingstijd geven.

Om zijn zogenaamd stabiele steun onder de kiesgerechtigden te demonstreren liet Loekasjenko zich door de staatsgetrouwe vakbond met zijn ongeveer 4 miljoen leden als presidentskandidaat nomineren. Niet minder dan 2,5 miljoen handtekeningen kon Loekasjenko aan de kiescommissie overhandigen. Dat komt overeen met 35 procent van de Wit-Russische kiesgerechtigden.

Bij de verkiezingen van 2020 waren er tientallen initiatieven van oppositiegroepen die kandidaten bij de kiescommissie indienden. Dit keer waren het er slechts elf. In een recordtempo registreerde de kiescommissie naast Loekasjenko nog vier kandidaten, waarvan de een nog nietszeggender is dan de ander.

De voorzitter van de Communistische Partij, Sergej Syrankov, had zichzelf als kandidaat naar voren geschoven, maar geneerde zich er niet voor toe te geven dat hij de nominatie van Loekasjenko had ondertekend. „Ik heb me niet kandidaat gesteld tegenover Loekasjenko, ik kandideer met Loekasjenko”, zei hij.

Traditie

De burgers lijkt het allemaal niet uit te maken. Volgens ingewijden weten de meesten wel dat er verkiezingen worden gehouden, want dat krijgen ze via de kranten en de televisie mee, maar is er van interesse amper sprake.

De ruim 9 miljoen inwoners hebben geen verwachting van de verkiezingen. Oost-Europadeskundige Alexander Friedman zei voor de Duitse televisiezender ntv: „Wie tevreden is met Loekasjenko accepteert dat er verkiezingen zijn. Wie ze afwijst weet dat ze geen kans op verandering bieden. De belangstelling voor de stembusgang is minimaal. De mensen ziet het gebeuren als een formaliteit die bevestigt wat zonneklaar is: Loekasjenko blijft aan de macht.”

Waarom organiseert de kleine dictator, zoals hij spottend wordt genoemd, überhaupt verkiezingen die in feite niet meer zijn dan een schertsvertoning? Die zijn voor hem niet meer dan een traditie die nog stamt uit de tijd van de Sovjet-Unie. Loekasjenko’s macht wordt er formeel door bevestigd. De stembusgang maakt van zijn land een schijndemocratie.

Vijf jaar geleden won Loekasjenko met 80 procent van de stemmen. Zondag zal hij boven de 90 procent uitkomen. Friedman weet nu al de reactie van Loekasjenko: „Indertijd protesteerden jullie toen ik 80 procent van de stemmen in de wacht sleepte. Nu haal ik 90 procent of meer en zullen jullie zwijgen.”