Woensdagmiddag, vier uur. Waar een school rond dit tijdstip normaal gesproken steeds leger raakt, stroomt het Van Lodenstein College in Amersfoort vandaag juist langzaam weer vol. Op digitale borden in de hal staat de reden aangegeven: vanavond is de generale repetitie van de scratch-Messiah. Tijdens zo’n evenement voert een groep zangers de Messiah van Georg Friedrich Händel uit na slechts één dag intensief oefenen.

Voor het tiende jaar organiseert de Lodenstein een eigen scratch. Eerst reisden leerlingen van de locaties Amersfoort, Barneveld en Kesteren af naar Leiden. Daar, in de Pieterskerk, werd in 2010 voor het eerst een speciale editie voor scholieren georganiseerd. In 2014 besloot muziekdocent Geerten Jan van Dijk, samen met collega Jan-Geert Heuvelman, om een eigen scratch op te zetten. Reden waren de kosten in Leiden. De entreeprijs plus de huur van bussen telde toentertijd al op tot ongeveer 50 euro per leerling, herinnert Heuvelman zich. „Serieus geld voor ouders.” Door de eigen Messiah in de Amersfoortse Joriskerk te organiseren, kon dat bedrag worden gehalveerd.

Gewaagde sprong

Het initiatief was een gewaagde sprong, weet Van Dijk nog. „In Leiden stond het evenement als een huis, omdat scratchen daar al decennia gebeurt. Voor ons was het afwachten: Krijgen we voldoende zangers? Zit de kerk wel vol?” Het verliep „boven verwachting”, zegt hij terugkijkend. „De scratch is echt een onderdeel geworden van de schoolcultuur. Ook is de kerk ieder jaar goed gevuld.”

Inmiddels loopt de Amersfoortse Messiah, die dit jaar op vrijdagavond 31 januari wordt uitgevoerd, als een geoliede machine. Een speciale commissie, gevormd door leerlingen, regelt de praktische kant. Het Ars Musica Orkest, bestaande uit professionele musici, begeleidt het koor sinds de eerste editie. De eerste jaren dirigeerde Patrick van der Linden, sinds acht jaar staat muziekdocent Heuvelman op de bok. Bovenbouwleerlingen die het vak muziek volgen, moeten deelnemen. Verder zingen enthousiaste onderbouwleerlingen mee, oud-leerlingen, mensen die op de Lodenstein werken, een aantal ouders van leerlingen en wat mensen van buiten. In totaal zijn er dit jaar zo’n 230 zangers.

De aula van de school is al voor de gelegenheid omgebouwd: in het midden staat een vleugel, daaromheen zijn stoelen gegroepeerd voor de vier partijen. Op witte A4’tjes staat aangegeven wie waar zit. Sopranen en alten zijn er in groten getale. Meezingtickets voor die partijen waren dit jaar binnen een halve dag uitverkocht. De bassen moeten het met beduidend minder kracht doen en tenoren zijn helemaal schaars. Een terugkerend pijnpunt, zegt Van Dijk. Vrijwel ieder jaar komen er wat mannen van buitenaf om de tenoren en bassen te ondersteunen.

Nieuws in beeld

De commissie die de scratch-Messiah organiseert, draagt speciale truien. beeld RD, Anton Dommerholt

Muziekdocent Jan-Geert Heuvelman dirigeert. beeld RD, Anton Dommerholt

Concentratie. beeld RD, Anton Dommerholt

beeld RD, Anton Dommerholt

De repetitie vindt plaats in de aula van het Van Lodenstein College in Amersfoort. beeld RD, Anton Dommerholt

Muziekdocent Geerten Jan van Dijk. beeld RD, Anton Dommerholt

Om halfvijf kan de repetitie beginnen. De leerlingen hebben de afgelopen maanden hun partijen thuis en in de klas al geoefend. Aan Heuvelman de taak het koor deze avond tot één geheel te smeden. Van Dijk heeft vooraf nog een opbeurend woord: „Dit is misschien wel de ruimte met de slechtste akoestiek ter wereld. Als het hier vanavond lukt, komt het dus in de Joriskerk ook wel goed.” Na kort inzingen met wat sireneachtige geluiden van hoog naar laag en weer terug, wordt de partituur opengeslagen bij het laatste koorgedeelte: het Amen.

Rommelig

Het koor trapt meteen vol enthousiasme af en de muziek galmt door de aula. Dat leerlingen hun partijen al maanden oefenen, is duidelijk. Als de laatste noot wegsterft, is Heuvelman echter nog niet direct tevreden, zoals gebruikelijk bij een dirigent. „U hoort, het is nog wat rommelig. Maak contact met mij. Ik geef de inzetten en bepaal het tempo. Het is fijn als we dit met elkaar kunnen doen.” Opnieuw zet de repetitor, die vanavond op de piano de belangrijkste orkestpartijen speelt, in. Deze keer kijken de koorleden wat meer naar de dirigent en wat minder in hun partituur. Dat ging beter, constateert de dirigent naderhand.

En zo passeert in rap tempo het ene na het andere koordeel. Heuvelman legt accenten op plekken waar verbetering mogelijk is. „Bij ”Worthy is the Lamb” moeten wij meteen klaarstaan. Daar heeft het orkest vooraf maar één tel. En bij de woorden ”was slain” wil ik twee keer een s horen. Mannen, het stuk vanaf maat 24 moeten jullie echt uit het hoofd kunnen zingen.” Bij het deel ”Since by man came death” hamert de dirigent op de uitspraak. „Het is shall all en niet shalal. Dat is de kebabzaak om de hoek.”

Lang gezicht

Ook aan de uitstraling van het koor besteedt de dirigent aandacht. „Als jullie zo kijken, met een lang gezicht, dan ga je ook zo zingen. Straal enthousiasme uit, dat hoor je terug.” Enthousiast zijn de meeste zangers, hoewel de een met meer overtuiging zingt dan de ander. Hoe meer de pauze nadert, hoe meer leerlingen tussen de stukken door even hun mobiel checken of met de buurvrouw kletsen. Maar Heuvelman gaat ijverig door.

Na anderhalf uur ononderbroken zingen is het tijd voor een vette hap. Snel en behendig schuiven de commissieleden de zakken patat, kroketten en frikandellen uit het keukentje. De benen en de voeten van de koorleden krijgen, na anderhalf uur staan, even rust.

Finland

Heuvelman is tot zover zeer tevreden, vertelt hij, nadat hij in de pauze een praatje heeft gemaakt met wat oud-leerlingen. „Het overgrote deel van het koor is echt gemotiveerd. Mijn doel is dat leerlingen als ze naar huis gaan denken: wow, we hebben echt wat moois neergezet.” De muziekdocent voelt zich „zeer bevoorrecht” dit stuk te mogen dirigeren. „In Finland is pas een uitvoering van de Messiah op een school geannuleerd om niet-christelijke leerlingen niet voor het hoofd te stoten. Dat wij op school deze inhoud met elkaar delen en zoiets in Nederland nog mogen organiseren, maakt me dankbaar.”

Na de pauze is het nog even flink gas geven voor koor, dirigent en repetitor. Net voor halfnegen komt de hele groep dan toch aan bij het eerste, ofwel laatste deel voor het koor: ”And the glory of the Lord”. Eigenlijk het belangrijkste stuk van het concert, vindt Heuvelman. „Jullie ouders vinden het orkest en de solisten, waar de Messiah mee begint, natuurlijk fantastisch. Maar daarna beginnen jullie. Daar wachten ze natuurlijk eigenlijk al die tijd op. Zorg dat het overtuigend is en de toon zet voor de hele avond.” Vanavond gaat het in ieder geval goed. Eén noot moet het koor wat langer aanhouden, daarna maakt Heuvelman een einde aan de repetitie. „Echt grote complimenten voor jullie. Fantastisch gezongen.”