„We willen volstrekt helder zijn. Zoals het nu gaat, is het echt niet goed genoeg. Een aanzienlijk deel van de mensen wordt niet goed geholpen. Op deze manier gaat het nog vele jaren duren. De hersteloperatie voldoet niet aan wat in een rechtsstaat verwacht mag worden.”

Tot deze conclusie komt de Spoedadviescommissie Hersteloperatie Toeslagen. Voormalig staatssecretaris Achahbar wilde op korte termijn weten hoe de hersteloperatie sneller en beter kan. De commissie stond onder leiding van oud-CDA-Kamerlid Chris van Dam. Hij was eerder voorzitter van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag.

Waarom de hersteloperatie op dit moment niet voldoet? „Ouders verkeren langjarig in onzekerheid. Dossiers worden niet tijdig verstrekt. De beslistermijnen worden op grote schaal overschreden. Er is ongelijkheid in de behandeling van min of meer soortgelijke situaties. Dat is in strijd met de beginselen van onze rechtsstaat”, schrijft de commissie.

Verder vindt de commissie dat de overheid te hoge verwachtingen wekt. „Geld kun je teruggeven, verloren jaren niet. (…) Het parlement en het kabinet moeten dat dus ook niet beloven.” Ook is de hersteloperatie op dit moment opgesplitst in „te veel loketten”. En er zijn op dit moment volgens de inschatting van de commissie 2000 tot 3000 gezinnen die in dusdanig complexe situaties verkeren dat ze met de huidige aanpak niet geholpen kunnen worden.

Op de schop

Daarom moet de hersteloperatie stevig op de schop. Dat het compensatietraject beter en anders moet, wordt overigens door menig betrokkene erkend. „Als we terug in de tijd zouden kunnen, zouden we het heel anders ontwerpen”, hoorde de commissie nogal eens terug in de gevoerde gesprekken.

De veelvoud aan loketten moet worden teruggebracht tot twee routes voor ouders met aanvullende schade. Het ene traject richt zich op toeslagenouders die hulp willen krijgen bij het aannemelijk maken van de schade. Zij kunnen daarvoor uitsluitend terecht bij de Stichting Gelijkwaardig Herstel, de organisatie waar prinses Laurentien bij betrokken was.

In het andere traject ligt de verantwoordelijkheid om de schade aannemelijk te maken bij ouders zelf, bijgestaan door een advocaat.  Alleen voor de 2000 tot 3000 complexe situaties komt er een uitzondering.

Verder adviseert de commissie om een onafhankelijk „bestuurlijk kopstuk” aan te stellen. De overheid zou de belofte los moeten laten dat iedereen in 2027 geholpen is.

Volgens de inschatting van de commissie zijn er in totaal 44.000 gedupeerde toeslagenouders. Van deze groep zijn waarschijnlijk 26.000 ouders (60 procent) niet voldoende geholpen met een compensatiebedrag van 30.000 euro.

„Ik hoop dat we nu de hersteloperatie recht kunnen trekken”, zei staatssecretaris Palmen bij de overhandiging van het rapport. „Dat is waar ouders recht op hebben.”

Palmen wil snel met het rapport aan de slag. „Een spoedadvies vraagt om een spoedige reactie”, zei de staatssecretaris. Ze beloofde dat het kabinet rond de voorjaarsvakantie met een inhoudelijke reactie komt.

Nieuws in beeld

Het rapport van Spoedadviescommissie Hersteloperatie Toeslagen. beeld ANP, Phil Nijhuis

Voorzitter Chris van Dam van Spoedadviescommissie Hersteloperatie Toeslagen tijdens de presentatie van een advies aan staatssecretaris Sandra Palmen (Toeslagen en Douane). beeld ANP, Phil Nijhuis

Een inzage in het rapport. beeld ANP, Phil Nijhuis