Er zijn zeker onderduikgevers vermoord; de Duitsers waren nu eenmaal onvoorspelbaar, zegt Guus Luijters in het boekje dat hij in januari publiceert, voorafgaand aan de Holocaustherdenking. De risico’s van het verbergen van Joden werden volgens hem echter veelal overschat, en achteraf groter gemaakt dan ze waren.

Het is een van de dertig ”Misvattingen over de Shoah in Nederland” die de 81-jarige schrijver aan de kaak stelt. Uitgever Nieuw Amsterdam kondigt het pamflet aan als ”Het laatste boek van Guus Luijters”. De auteur deelde in april mee ongeneeslijk ziek te zijn.

Luijters publiceerde in 2012 het bijna duizend pagina’s tellende boek ”In Memoriam”. Daarin beschreef hij 17.964 Joodse, Roma- en Sintikinderen die tijdens de oorlog zijn omgebracht. Van 3000 kinderen kon een foto worden afgedrukt.

Het is een van de zeven boeken die Luijters wijdde aan de Shoah, zoals hij de Holocaust bij voorkeur noemt. Tot slot komt er nu dan een 143 pagina’s tellend pamflet waarin hij verhalen aan de kaak stelt die niet kloppen. En dat zijn er volgens hem nogal wat. Hij heeft het dan niet over verhalen die door Shoahontkenners de wereld in geholpen worden. „Met hen wil ik niets te maken hebben, met hen polemiseer ik niet.” Het gaat Luijters om misverstanden „die zich zonder kwade bedoelingen in ons collectief geheugen hebben genesteld, en ongemerkt haast waar zijn geworden”.

Antisemitisme

Een inhoudsopgave ontbreekt, maar wie het boek doorbladert, komt dertig hoofdstukken tegen, met de misvatting in de titel en de weerlegging op de pagina’s die volgen. Zoals deze: „Het was op het NOS Journaal, dus het moet welhaast waar zijn: de Februaristaking van 25 februari 1941 was gericht tegen de deportatie van Joden door de nazibezetter.” Dat klopt niet: de deportaties waren nog niet begonnen. De staking was vooral een protest tegen de NSB. De Communistische Partij Nederland, die het voortouw nam, zag Duitsland op dat moment helemaal niet als vijand, zegt Luijters. Duitsland was toen nog een bondgenoot van de Sovjet-Unie.

De schrijver stelt de ene na de andere misvatting aan de kaak. Bijvoorbeeld dat het voor en tijdens de oorlog wel meeviel met het antisemitisme in Nederland. Dat Joden door Joden werden verraden. En dat de aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister op 27 maart 1943 –bedoeld om de gegevens over 70.000 Joden te vernietigen– zinvol was.

Collaborateurs

”Misvatting: Het boek ”Het Achterhuis” is het dagboek van Anne Frank”, kopt Luijters. Dat is het niet, het is „een ondoorgrondelijk samenraapsel van de geschriften van Anne Frank, door allerlei mensen bewerkt en op de een of andere manier tot een geheel gesmeed”.

”Misvatting: Vanuit Westerbork werden de Joden naar Auschwitz gedeporteerd.” Nee, ze gingen naar het drie kilometer verderop gelegen kamp Birkenau. Of naar een ander kamp, zoals Sobibor. Die waren echter lange tijd minder bekend, alleen al doordat bijna niemand er de oorlog overleefde. ‘Auschwitz’ is een synoniem geworden voor de Holocaust als geheel.

„Misvatting: collaborateurs hebben veel Joden het leven gered” - Guus Luijters, kenner van de Holocaust

Nog zo’n ‘misvatting’: „NSB’ers, SS’ers en andere collaborateurs hebben veel Joden het leven gered.” Je leest daarover in de boeken die kinderen van NSB’ers over hun ouders en grootouders hebben geschreven. Maar het is volgens Luijters „flauwekul”. Over de auteurs: „Kun je het een kind kwalijk nemen als het zijn ouders niet verloochent? Nee, maar je mag van hem of haar wel enige nuance verwachten.”

Joods verzet

„Misvatting: Joden die zich na de oproep hadden aangemeld voor deportatie naar Westerbork kwamen zonder protest naar de trams waarmee ze naar het Centraal Station werden gevoerd.” Nee, ook dat is anders: „Ondanks alle dreigementen van bezetter en Joodse Raad kwam een ander deel van de opgeroepenen niet opdagen, een daad van verzet die van uitzonderlijke moed getuigt.” De Joden hebben zich massaal tegen deportatie verzet, constateert Luijters. Over de „hardnekkige mythe dat Joden in ons land weinig tot geen verzet zouden hebben gepleegd” verschijnt op 11 februari een boek van Ben Braber: ”Omdat ik geen lam voor de wolven wil zijn”.

Luijters stelt nog een andere vraag aan de orde: wist men in Nederland werkelijk niet dat Joden in het Oosten massaal werden vermoord? „Dat er nooit berichten kwamen uit het Oosten? Dat niemand terugkwam? Eerlijk gezegd denk ik, weet ik wel zeker, dat vrijwel iedereen dat wist. Iedereen wist het, denk ik, maar de meeste Joden wilden het liever niet weten en de meeste niet-joden kon het niet schelen.”