Peter de Jonge (73) is hoofdredacteur van Zeeuws Weerzien, de gratis herinneringskrant voor Zeeland, die vier keer per jaar verschijnt. Toen er een themanummer in de maak was over klederdracht, besloot De Jonge een artikel te schrijven over het margarinemerk Zeeuws Meisje, waarvan de naam en het beroemde beeldmerk van een frisse deerne in dracht al tientallen jaren tot de verbeelding spreekt.

Toen hij eenmaal aan zijn artikel was begonnen, kwam De Jonge steeds meer te weten over het illustere margarinemerk. Hij raakte erdoor gefascineerd en dat leverde uiteindelijk, naast het artikel, ook een fraai boek op, met de titel ”Geen cent te veel, hoor”. Het is uitgegeven bij Het Paard van Troje in Goes en te koop voor 20 euro.

Fabriek

„Het aparte is dat er eigenlijk niets Zeeuws is aan Zeeuws Meisje, ondanks de naam en de afbeelding van een meisje in Zeeuwse dracht”, vertelt De Jonge. „De ingrediënten voor de margarine komen niet uit Zeeland en het product wordt er ook niet gemaakt. Dat gebeurt in een fabriek in Rotterdam en tegenwoordig ook in Polen.”

Al 130 jaar geleden werd de margarine op de markt gebracht als een goedkoop en smakelijk alternatief voor roomboter. Ook toen was er geen link met het Zeeuwse.

„Het aparte is dat er eigenlijk niets Zeeuws is aan Zeeuws Meisje” - Peter de Jonge, auteur

Je kunt je volgens De Jonge daarom afvragen waarom het merk dan Zeeuws Meisje werd genoemd. „Van het platteland komt boter, via de melk van koeien. Maar Zeeland is van oudsher bij uitstek een akkerbouwgebied. Je vindt er bijna geen melkveehouders, dus in dat opzicht is de naam bepaald niet logisch.”

De Jonge: „Daar staat tegenover dat de naam bij de consument natuurlijk het beeld moest oproepen van een idyllisch platteland, waar van gezondheid blozende, flinke, hardwerkende meisjes in klederdracht je in het voorbijgaan guitig toelachen. En ik moet zeggen: ze zijn er heel goed in geslaagd die illusie te wekken.”

Concurrentiestrijd

De merknaam Zeeuws Meisje –toen nog Het Zeeuwsche Meisje– werd in 1894 gedeponeerd door margarinefabrikant Samuel van den Bergh, een uiterst creatieve ondernemer die in een bikkelharde concurrentiestrijd was verwikkeld met de rivaliserende producent Antoon Jurgens. „Je kunt stellen dat Zeeuws Meisje het oudste nog bestaande margarinemerk van ons land is”, vertelt De Jonge. „Maar het was en is alleen in Nederland en België onder die naam verkrijgbaar. In het buitenland lanceerde Van den Bergh het merk Vitello, want met de naam Zeeuws Meisje konden ze daar natuurlijk niet veel.”

Tussen 1967 en 1993 figureerden tien Nederlandse meisjes in een reeks reclamecampagnes voor het margarinemerk. Voor zijn boek heeft De Jonge negen van hen, inmiddels vrouwen van middelbare leeftijd, kunnen traceren. Hij interviewde hen over hun ervaringen. Ook hier werd de consument destijds een beetje bedot. „Het ‘Zeeuwse’ meisje in de allereerste commercial in 1967 kwam niet uit Zeeland, maar uit Egmond aan Zee.”

Slogan

De reclameslogan van het merk luidde aanvankelijk ”Uit het land waar het leven goed is”. Later werd dit ”Geen cent te veel, hoor” en vanaf 1984 ”Ons bin zuunig”. Die laatste slogan om aan te geven dat de Zeeuwen een zuinig volkje zijn dat niet graag te veel betaalt.

„Zeeuws Meisje staat zelfs in de Van Dale en is daarmee onderdeel geworden van onze taal” - Peter de Jonge, auteur

Troetelnaam

„”Ons bin zuunig” werd op een gegeven moment bijna een staande uitdrukking als je het had over een zuinig persoon”, weet De Jonge. „Zeeuws Meisje staat zelfs in de Van Dale en is daarmee onderdeel geworden van onze taal. Met een Zeeuws Meisje-operatie in het bedrijfsleven wordt gedoeld op een bezuinigingsronde.”

Daar zitten meerdere kanten aan, zegt De Jonge. „De toenmalige Zeeuwse commissaris van de Koningin Wim van Gelder vond het als zuunig afschilderen van de Zeeuwen nadelig voor het imago van de provincie als gunstige vestigingslocatie voor nieuwe bedrijven.”

Volgens de Jonge bestaat er geen product in Nederland dat „zo veel heeft teweeggebracht”.

Hij somt een aantal zaken op: „We vinden Zeeuws Meisje terug in woordenboeken, uitdrukkingen, schilderijen, foto’s en liedjes. In het jaar 2000 nam de toenmalige producent van de margarine, Unilever, het merk uit het assortiment. Dat deed het bedrijf vanwege een grootscheepse merkensanering.”

De Jonge: „Dat heeft Unilever geweten. Er stak onder consumenten een storm van protest op, waarop het besluit werd teruggedraaid. Het merk heeft gewoon een grote gunfactor.”

Met een beetje fantasie is Zeeuws Meisje zelfs te beschouwen als de oermoeder van wereldconcern Unilever. „Want de aartsrivalen Samuel van den Bergh en Antoon Jurgens besloten in 1927 hun bedrijven uit een soort lijfsbehoud te laten fuseren tot de Margarine Unie. En die Margarine Unie fuseerde enkele jaren later met de Britse voedingsmiddelenproducent Lever Brothers. Waarmee in 1929 Unilever werd geboren.”