Fabers eerste plan, het treffen van strengere asielmaatregelen door middel van het noodrecht, belandde niet eens op de vergadertafel van de ministerraad. NSC en PVV raakten ernstig verdeeld over de inzet daarvan, al was het zo afgesproken in het hoofdlijnenakkoord.

Het compromis tussen de partijen was toen: de verregaande noodmaatregelen worden vastgelegd in een door het parlement goed te keuren asielnoodmaatregelenwet. Daarin zou onder meer de afschaffing van de permanente verblijfsstatus, de verkorting van de tijdelijke verblijfsstatus van vijf naar drie jaar, en het schrappen van de nareis voor meerderjarige kinderen en ongehuwde partners worden geregeld.

Die wet heeft Faber vrijdag dus door de ministerraad laten goedkeuren, samen met twee wetsvoorstellen waarin respectievelijk het tweestatussenstelsel opnieuw wordt geïntroduceerd en de vreemdelingenbewaren wordt geïntensiveerd. De eerste horde is dus genomen. 
 
Het tweestatussenstelsel moet ervoor zorgen dat een asielzoeker die vlucht vanwege oorlog en geweld een lagere beschermstatus krijgt dan iemand die vlucht omdat hij persoonlijk vervolging te duchte heeft, bijvoorbeeld vanwege zijn geloof. Voor vluchtelingen met een lagere beschermstatus worden onder meer de voorwaarden voor gezinshereniging nog verder aangescherpt.

Overbelaste rechtspraak

Streng, strenger, strengst mag dan het adagium zijn van minister Faber; verschillende adviesorganen, zoals de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State en de Raad voor de Rechtspraak, zien intussen overal praktische problemen opdoemen.

Beide instanties schreven recentelijk nog dat met de invoering van een tweestatussenstelsel de rechtspraak hoogstwaarschijnlijk overbelast zal raken, omdat naar verwachting veel asielzoekers via de rechter een hogere beschermstatus zullen proberen af te dwingen. Die prikkel om te procederen was in 2000 een van de redenen om het tweestatussenstelsel vaarwel te zeggen.

Veel kritiek dus, waarbij de vraag vooral is: wat gaat het kabinet daarmee doen? Voorlopig even niets. De afgelopen weken organiseerde Faber een consultatieronde. Anders dan gebruikelijk koos ze daarbij niet voor de opzet waarbij alle burgers plus de betrokken organisaties om advies wordt gevraagd. De consultatieronde was vertrouwelijk en selectief. Bovendien moeten de wetsvoorstellen nu eerst richting de Raad van State voor een spoedadvies.

„Voor asiel is het nu wel een keer klaar, dat is iets waar ik niet meer op ga bewegen” - PVV-leider Geert Wilders

Geen millimeter

Maar wat als de Raad van State straks ook met een vernietigend oordeel komt? Die kans is aanzienlijk omdat de afdeling bestuursrechtspraak zich recentelijk ook al heel sceptisch toonde. In dat geval ligt de bal weer bij de coalitiepartijen. Die kunnen wel eens verschillend gaan reageren op zo’n advies. Waar NSC-Kamerlid Diederik Boomsma deze week nog liet weten wel wat te voelen voor een toets die de wetsvoorstellen moet testen op hun uitvoerbaarheid, zei Wilders dinsdagmiddag dat elke aanpassing zijn „zin” in het kabinet wegneemt. „Als mensen het ook maar een millimeter willen veranderen, moeten ze het maar zonder ons doen”, zei de PVV-leider tegen de pers. „Voor asiel is het nu wel een keer klaar, dat is iets waar ik niet meer op ga bewegen”, aldus de leider van de grootste oppositiepartij. Ofwel, elke wijziging is in potentie explosief.

Eerste Kamer

Mocht het Faber dan toch lukken haar wetsvoorstellen door de Tweede Kamer te loodsen, dan is er natuurlijk nog de Eerste Kamer die haar fiat moet geven. Probleem: de coalitie heeft daar met 30 zetels bij lange na geen meerderheid. Met steun van het CDA is de coalitie feitelijk verzekerd van een meerderheid. Die partij is al jaren voorstander van een tweestatusstelsel, maar wel heel sceptisch over andere asielplannen van het kabinet die in de asielnoodmaatregelenwet zijn opgenomen. Kiest Faber dus voor dezelfde houding van haar partijleider om „geen millimeter” te wijken, dan komt ze in het overleg met de partij van Bontenbal vermoedelijk niet heel ver.