Paniekzaaierij of realisme? Ruttes toespraak over dreiging Rusland gewogen
Deed NAVO-chef Mark Rutte vorige week aan angstzaaierij, met zijn uitspraak dat we ons geestelijk moeten voorbereiden op een oorlog? Of getuigt zijn toespraak van realiteitszin? „De oorlogs- en sneuvelbereidheid moeten omhoog.”
Strategisch en qua timing was het zonder twijfel een slimme zet, vindt psychiater en columnist dr. Esther van Fenema. De uitspraak van Rutte was immers bedoeld om landen ertoe over te halen meer te investeren in defensie. Maar niet iedereen heeft dat politieke spel door, zegt ze. „Ik denk dat veel mensen zijn woorden als heftig ervaren. Rutte kennen we als hoofd van ons land. Als een leider zoiets zegt, kan dat net de druppel zijn waardoor iemand somber of extreem angstig wordt. Bedenk dat mensen al 24/7 via sociale media worden blootgesteld aan allerhande ellende, dreiging en narigheid.”
De psychiater vraagt zich bovendien af wat Rutte bedoelt met „ons geestelijk voorbereiden”. „Niemand weet wat dat is. Als hij zou zeggen dat we moeten hamsteren of een voorraad wc-papier moeten inslaan, weten we wat ons te doen staat. We zoeken naar handelingsperspectief. Als dat ontbreekt, geeft dat een gevoel van machteloosheid.” Volgens Van Fenema ontbrak dat handelingsperspectief ook in coronatijd, toen Rutte aan het roer stond. „Hij bracht alleen maar slechtnieuwsberichten en waarschuwde voor gevaar. Die strategie gebruikt hij nu opnieuw.”
Oude Romeinen
Psycholoog en communicatiewetenschapper dr. Jaap van Ginneken staat er radicaal anders in. De veelschrijver, die onder meer een boek schreef over de psychologie van wereldleiders, vindt de oproep van de oud-premier juist meer dan terecht. „De oorlogsbereidheid en sneuvelbereidheid in West-Europa moeten omhoog. De oude Romeinen zeiden: Si vis pacem, para bellum. Als je vrede wilt, bereid je dan voor op oorlog. Rutte zegt dat in feite ook.”
De Nederlandse overheid moet ervoor zorgen dat het besef indaalt dat we met een oorlog te maken kunnen krijgen, meent Van Ginneken. „Dat besef is er nu heel weinig. Het merendeel van de bevolking gelooft niet dat de Russen morgen in onze achtertuin kunnen staan. We gaan gewoon door met consumeren zoals altijd. Kijk naar de kerstaankopen en Black Friday. Mensen schuifelen met gehypnotiseerde ogen door de winkelstraat.”
„Mensen schuifelen met gehypnotiseerde ogen door de winkelstraat” - Dr. Jaap van Ginneken, massapsycholoog
Taiwan
Het betrekken van de gewone burger is volgens Van Ginneken van belang om politiek draagvlak te creëren voor bijvoorbeeld het verhogen van het defensiebudget. „Die 2 procent (van het bruto binnenlands product, de NAVO-norm, MC) heeft al veel moeite gekost. Laat staan als dat 3 of 4 procent wordt. Terwijl beleidsmakers het erover eens zijn dat Europa in staat moet zijn de eigen broek op te houden.”
Overigens vindt Van Ginneken de situatie in Taiwan nog zorgelijker dan in Oekraïne. Als China Taiwan binnenvalt, een land dat wordt gesteund door de VS, kan dat volgens hem internationaal grote gevolgen hebben.
Of hij wakker ligt van de geopolitieke spanningen? „Nee. Ik ben 81 en stokoud. Dus ik ben bijtijds weg. Maar ik zie het somber in voor anderen. Ik heb een zoon van 27. Hij wordt naar het front gestuurd als het zover is.”
Weerbaarheid
Van Fenema vindt het lastig in te schatten hoe reëel een rechtstreekse oorlog met Rusland is. Wel weet ze dat mensen maar beperkt in staat zijn om te gaan met bedreigingen. „We leven in een geïndividualiseerde samenleving. Met wie deel je dan je zorgen? Onze weerbaarheid is er niet beter op geworden.”
Het geloof kan houvast geven in bange tijden, stelt Van Fenema. „Het besef dat God wikt en beschikt, kan steunend zijn. Maar dat hoeft niet zo te zijn als je gelooft dat God straft voor alles wat we verkeerd hebben gedaan.” De psychiater weet niet of gelovigen weerbaarder zijn dan niet-gelovigen als het gaat om oorlogsdreiging.
„Het besef dat God wikt en beschikt, kan steunend zijn” - Dr. Esther van Fenema, psychiater
Angstige mensen zou Van Fenema aanraden steun te zoeken bij anderen. „Zoek de verbinding. Focus op je dagelijks bestaan in plaats van op ellende elders ter wereld. En laat je niet continu vergiftigen door paniekerige berichten vanuit sociale media.”
