De ster van Calin Georgescu (62) is snel gerezen. Tot voor kort was deze expert op het terrein van milieu en duurzaamheid een grote onbekende, in elk geval buiten Roemenië. Maar dat veranderde afgelopen zondag, nadat de stemmen van de presidentsverkiezingen waren geteld. Tot verrassing van vriend en vijand bleek de uiterst rechtse kandidaat, die geen partij achter zich heeft, 23 procent van het electoraat achter zich te hebben gekregen. Daarmee liet hij nummer twee Elena Lasconi (liberaal) en nummer drie Marcel Ciolacu (sociaaldemocraat) zijn hielen zien. In een tweede ronde op 8 december vechten Georgescu en Lasconi uit wie president Klaus Iohannis –zijn wettelijke termijn zit erop– gaat opvolgen.

De uitslag dreunt in het Oost-Europese land met 19 miljoen inwoners lang na. Ciolacu, behalve premier ook leider van de Sociaaldemocratische Partij (PSD), trad terug als gezicht van de partij. Ook Nicolae Ciuca van de Nationaal-Liberale Partij (PNL) stapte op als partijleider nadat hij als vijfde was geëindigd in de verkiezing. PSD en PNL domineren de Roemeense politiek al jaren en bestuurden ook afgelopen regeerperiode het land.

De dagen na deze mokerslag rezen echter twijfels over de verkiezingsuitslag. Hoe kon het dat niemand de victorie van Georgescu had zien aankomen? Volgens de peilingen zou de man niet veel meer dan 5 procent van de kiezers achter zich kunnen krijgen. Zelf zei Georgescu dat hij geen cent aan de campagne had uitgegeven, slechts een tiental medewerkers had die op vrijwillige basis voor hem werkten en alleen actief was op het socialemediaplatform TikTok.

Vleugels

Woensdag kondigde Iohannis –eerder dit jaar was hij de uitdager van Mark Rutte om NAVO-baas te worden– aan dat een speciale raad samenkomt om te onderzoeken of de ICT-systemen die gebruikt worden in het kiesproces wel veilig zijn. Ook vroeg Roemenië de Europese Commissie om te onderzoeken of TikTok zich wel aan Europese wetgeving voor sociale media heeft gehouden. Het platform zegt niets verkeerd gedaan te hebben.

Donderdag gelaste de hoogste rechter van het land dat de stemmen van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen herteld moeten worden. Eveneens donderdag zei het hoogste veiligheidsorgaan van het land bewijs te hebben van cyberaanvallen die bedoeld waren om het verkiezingsproces te beïnvloeden. De vingers wezen daarbij met name naar Rusland. Kremlinwoordvoerder Dmitry Peskov sprak vrijdag de beschuldigingen tegen.

Intussen zei de voorzitter van de kiescommissie, Toni Grebla, dat de kans bestaat dat de eerste ronde van de presidentsverkiezingen moet worden overgedaan als de hoogste rechter de uitslag ongeldig verklaart. Dit zou dan op 15 december moeten gebeuren en een eventuele tweede ronde (als geen enkele kandidaat de meerderheid behaalt) twee weken later.

Te midden van al dit tumult gaan de parlementsverkiezingen zondag gewoon door. Aanvankelijk leek PSD de verkiezingen met afstand te gaan winnen en leek vooral de strijd om de tweede plaats interessant. Maar de presidentsverkiezingen hebben voor een geheel eigen dynamiek gezorgd en het is niet te zeggen hoe dit gaat uitpakken. In donderdag gepubliceerde peilingen stond plotsklaps de Alliantie voor de Unie van Roemenen (AUR) op kop, een partij die velen als extreemrechts beschouwen. Waarnemers verwachten dat extreemrechts na de onverwachte winst van Georgescu vleugels krijgt. Behalve AUR strijden er nog meer soortgelijke partijen om de gunst van de kiezer.

De verkiezingen in Roemenië zijn niet alleen bepalend voor de koers van het land. Roemenië behoort tot de Europese Unie en de NAVO, en speelt een belangrijke rol in de oorlog in Oekraïne. Zo vangt Roemenië vluchtelingen op uit het buurland en is het een grote speler in de doorvoer van graan uit Oekraïne. Georgescu, die in 2022 uit de AUR werd gezet na ophef over uitspraken waarin hij fascistenleiders verheerlijkte, voerde campagne waarin hij zich tegen de EU en de NAVO keerde en af zei te willen van Roemeense hulp aan Oekraïne. Het Kremlin verwelkomde dan ook de uitslag van afgelopen zondag. Niettemin beweerde Georgescu afgelopen week in een YouTubevideo dat hij niet uit de EU en de NAVO wil.

Kerk afzijdig

Het gros van de Roemenen behoort tot de Roemeens-Orthodoxe Kerk. Daarnaast zijn er kleine religieuze minderheden als evangelische en gereformeerde christenen, waarbij de laatsten hoofdzakelijk van Hongaarse origine zijn. In het parlement worden zij vertegenwoordigd door de Democratische Unie van Hongaren in Roemenië, die momenteel 21 van de 330 zetels heeft. Christenen die orthodox noch Hongaars zijn hebben geen eigen partij. Ze stemmen hoofdzakelijk op de PNL, waarbij ongetwijfeld meespeelt dat er voor deze partij uitgesproken christenen actief zijn.

„Veel priesters voeren intensief propaganda voor extreemrechts” - Oliver Schmitt, Roemeniëkenner

De Roemeens-Orthodoxe Kerk houdt zich officieel afzijdig van de politiek. Niettemin zegt Roemeniëkenner Oliver Schmitt (Universiteit van Wenen) tegen het Reformatorisch Dagblad dat veel priesters „intensief propaganda voeren voor extreemrechts”. Volgens hem zou dit vooral zo zijn in de diaspora – miljoenen Roemenen wonen in het buitenland.

Een twee jaar geleden in het wetenschappelijke tijdschrift Politics, Religion & Ideology gepubliceerd artikel maakt echter duidelijk dat ook ín Roemenië veel conservatieve priesters weglopen met extreemrechts, in het bijzonder AUR. Ze vinden de Roemeense maatschappij antiklerikaal, zijn teleurgesteld in mainstream partijen omdat ze de kerk in de steek laten en zien de EU –waar AUR zich tegen keert– als bedreiging voor traditionele waarden. Ze hopen dat AUR het liberale tij weet te keren.