Dat de Republikein dankzij zijn eerste termijn goed op de hoogte is van de ins en outs van het ambt van president is duidelijk. Die ervaring zal hem helpen. Maar er is meer waardoor hij ditmaal steviger in het zadel zit dan de vorige keer.

Allereerst heeft hij –vergeleken met de verkiezingen in 2016– een groter mandaat. Toen won hij dankzij de regels van het Amerikaanse kiesstelsel voldoende kiesmannen, maar toenmalige rivaal Hillary Clinton had in totaal meer stemmen vergaard. Dit jaar kreeg Trump niet alleen 32 kiesmannen meer dan Kamala Harris achter zich, hij was ook de winnaar als het gaat om de zogenoemde ”popular vote” (de meeste stemmen). Ook al telt dat uiteindelijk niet voor het verkrijgen van het ambt, het is wel een belangrijke indicatie in welke mate de bevolking achter hem staat. Met recht kon hij woensdag zeggen dat hij „een ongekend en krachtig mandaat” van de kiezers heeft gekregen.

Een belangrijke steun voor Trump is ook dat de Republikeinen door de winst van drie zetels een meerderheid hebben in de Senaat. Dat zal hem helpen bij de goedkeuring van belangrijke benoemingen en plannen. Het is nu nog afwachten of de Republikeinen hun huidige, zij het kleine, meerderheid in het Huis van Afgevaardigden behouden. De verkiezingsuitslag kan nog wel enkele dagen duren. Maar het is niet uitgesloten dat die inderdaad gunstig uitpakt voor Trump. En wanneer beide kamers van het Congres een Republikeinse meerderheid hebben, dan kan Trump zeker in de eerste twee jaar van zijn presidentschap zonder noemenswaardige tegenstand zijn plannen uitvoeren. Vooral ook omdat kritische partijgenoten van hem in het Congres bijna allemaal zijn vertrokken.

Ferme uitspraken

Op zichzelf is een dergelijke situatie niet uniek. Wel bijzonder is dat er tussen de eerste en tweede presidentsperiode van Trump een belangrijke uitspraak in zijn voordeel is gedaan door het hooggerechtshof. Dat bepaalde eerder dit jaar dat presidenten voor hun handelingen en besluiten vrijwel immuun zijn voor strafvervolging. Opperrechter Sonia Sotomayor, die het niet eens is met de beslissing van haar collega’s, schreef: „Bij elk gebruik van zijn officiële macht is de president nu een koning die boven de wet staat.”

„Bij elk gebruik van zijn officiële macht is de president nu een koning die boven de wet staat” - Sonia Sotomayor, opperrechter

Bij veel Amerikanen, ook wel binnen zijn eigen partij, leeft de vrees dat Trump ruim gebruik gaat maken van de opgerekte bevoegdheden. Uit een onderzoek dat bureau Edison Research deze week uitvoerde, blijkt dat 35 procent van de kiezers zich bezorgd afvraagt of Trump zich niet als autocraat gaat gedragen. Weliswaar heeft de vorige periode geleerd dat zijn soms ferme uitspraken lang niet altijd in daden worden omgezet, Trump zei woensdag wel dat niets hem zal stoppen in het nakomen van zijn beloftes.

Een belangrijk verschil met de vorige periode is dat Trump zich beter heeft kunnen voorbereiden op het ambt. In 2016 werd hij min of meer bij verrassing president. Dat had tot gevolg dat hij in belangrijke mate moest terugvallen op ervaren ambtenaren met een lange staat van dienst. Die remden hem als hij al te woeste plannen had. Sprekend voorbeeld is wat Trumps voormalige minister van Defensie, Mark Esper, schrijft in zijn boek ”A Sacred Oath”. Hij onthulde dat wanneer Trump al te dreigende taal richting Moskou of Peking sprak, generaals uit het Pentagon onderhands de militairen in Rusland of China belden om te zeggen dat de soep niet zo heet gegeten zou worden als Trump die opdiende. Toen was Trump ook in het Witte Huis omringd door matigende figuren als vicepresident Mike Pence, zijn stafchefs Reince Priebus en John Kelly, en familieleden als zijn dochter Ivanka en schoonzoon Jared Kushner. Zij neutraliseerden vaak zijn impulsieve uitspraken en plannen.

Loyale mensen

Dat is nu anders. Trump heeft in de achterliggende jaren gewerkt aan het opbouwen van een bestand van loyale mensen die hij op belangrijke posten wil zetten. Conservatieve denktanks, zoals The Heritage Foundation, hebben hem daarbij geholpen door het Project 2025, een vuistdik boek met plannen en namen om het ambtenarenapparaat te zuiveren. En ook al heeft Trump zich tijdens zijn campagne gedistantieerd van dit beleidsplan, bekend is dat hij delen ervan zal gebruiken om „het moeras droog te leggen”, zoals hij zelf de zuivering van het ambtenarenapparaat omschrijft.

Daarbij zal hij geholpen worden door techmiljardair Elon Musk, die hij wil inzetten om op zakelijke wijze een reorganisatie door te voeren. De tweede die zich hiervoor mag inspannen is J.D. Vance, zijn running mate. Die is zo mogelijk nog meer Trumpist dan Trump zelf. Illustratief is wat Vance recent heeft gezegd: als hij op 6 januari 2021 in het Capitool had gezeten, had hij de wens van Trump om de verkiezingsuitslag ongeldig te verklaren gehonoreerd. Pence deed dat, zoals bekend, niet.

Samengevat: Trump is beter voorbereid, nog meer geharnast en het Trumpisme heeft in belangrijke kringen wortel geschoten. Trump II wordt echt anders dan Trump I.