1. Van noodwet naar spoedwet

Het kabinet ziet af van het activeren van het noodrecht, waarmee het parlement tijdelijk buitenspel wordt gezet. Nieuwe maatregelen, voor zover die in wetten moeten worden vastgelegd, kunnen dus alleen van kracht worden nadat de volksvertegenwoordiging die heeft goedgekeurd.

Met de keus voor spoedwetgeving brengt het kabinet het voornemen tot uitdrukking om de termijnen tussen de verschillende stadia van het wetgevingsproces te bekorten. Dat kan betekenen dat de zogenoemde publieksconsultatie komt te vervallen, of dat de Raad van State wordt gevraagd al binnen een week te adviseren over een voorgestelde wet. Hoe het spoedelement wordt ingevuld, kan van geval tot geval verschillen. De term is nergens strikt gedefinieerd.

2. Wat al was afgesproken

In navolging van onder andere Duitsland wil ook Nederland de controle aan de binnengrenzen gaan opvoeren. Hoe dit voornemen precies zal worden ingevuld (en hoe het bedrijfsleven daar zoveel mogelijk bij ontzien zal worden), staat echter nog te bezien. In zijn persconferentie na de ministerraad gaf premier Schoof eind november als indicatie voor een ingangsdatum.

Wat eveneens al in het regeerprogramma was opgenomen, was het afschaffen van de asielvergunning voor onbepaalde tijd. Hetzelfde geldt voor het schrappen van de mogelijkheid tot nareis met meerderjarige kinderen.

3. Wat Wilders extra afdwong

De geldigheidsduur van een tijdelijke verblijfsvergunning gaat van vijf naar drie jaar. Deze maatregelen bieden de IND de mogelijkheid sneller iemands tijdelijke status af te nemen. Gevolg daarvan is echter wel dat de toch al overbelaste IND met meer werk komt te zitten. De wachtrijen zullen daardoor oplopen en dat kan op termijn ook de uitstroom gaan hinderen.

De taakstelling die gemeenten hebben om statushouders te huisvesten, wordt geschrapt. Vluchtelingen worden opgevangen in zogenaamde doorstroomlocaties, die in het regeerprogramma nog worden aangeduid als „onzelfstandige huisvesting”. De verantwoordelijkheid voor het optuigen van dergelijke locaties ligt bij Rijk en gemeenten samen. In het regeerprogramma en het hoofdlijnenakkoord spraken de coalitiepartijen al af dat gemeenten statushouders geen urgentieverklaring meer mogen verstrekken.

Nieuw is ook het plan om ongedocumenteerde asielzoekers vast te zetten. Daarvoor worden extra cellen ingericht.

Daarnaast verlaagt de regering het quotum voor het aantal vluchtelingen dat via de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties wordt uitgenodigd zich in Nederland te vestigen van 500 naar 200.

Tot slot, delen van Syrië worden veilig verklaard waardoor Syrische vluchtelingen kunnen worden teruggestuurd. Of deze maatregel lang standhoudt moet nog blijken. Onlangs oordeelde het Europees Hof dat EU-lidstaten een land buiten de EU alleen in zijn totaliteit veilig mogen verklaren en dus niet maar gedeeltelijk.