Een rood, laag deurtje door, langs een smal wenteltrapje, „volgens mij 37 treden” omhoog en je bent in de chirurgijnskamer in de Amersfoortse Sint-Joriskerk. Het kamertje is slechts een paar vierkante meter groot. In het midden staat een houten tafel met vier stoelen eromheen. Glazen flesjes en skeletten herinneren aan de tijd dat hier het chirurgijnsgilde zetelde.

In deze ruimte schreef Van den Brink zijn proefschrift over de relatie tussen geloof en suïcide. Het is er heerlijk stil, legt hij uit, maar de kamer slaat ook een brug tussen kerk en samenleving en tussen geloof en geneeskunde.

Zo’n 8 procent van de Nederlanders heeft weleens een doodsgedachte gehad. In zijn werk als psychiater komt Van den Brink heel regelmatig mensen tegen die suïcidaal zijn. Altijd gaat een behandelaar dan op zoek naar aanknopingspunten, naar zaken waardoor iemand toch verder wil leven. Het geloof kan er een van zijn.

Voor het schrijven van zijn proefschrift, getiteld ”Religie, spiritualiteit en suïcidaliteit”, probeerde Van den Brink meer inzicht te krijgen in de vraag welke rol iemands geloof kan spelen bij suïcidaliteit.

In 2015 vroeg u met enkele anderen in een opiniebijdrage in het Reformatorisch Dagblad aandacht voor het belang van de invloed van religie bij onderzoek naar suïcide. Waarom vindt u dit een belangrijk punt?

„Omdat de patiënt in de ggz het belangrijk vindt. Uit onderzoeken blijkt dat de behandelaar minder aandacht geeft aan spiritualiteit dan de patiënt zou willen. Op dit moment stokt het gesprek vaak na de vraag: bent u gelovig? Als dat al gevraagd wordt. Voor veel behandelaars is het ook onwennig. Die denken bijvoorbeeld: het geloof is iets persoonlijks, daar heb ik het maar liever niet over. Terwijl uit mijn onderzoek duidelijk blijkt dat geloof psychiatrische patiënten meestal beschermt tegen suïcidaliteit.”

Sommigen mensen met suïcidale gedachten ervaren wel steun aan het geloof, anderen niet. Waar zit hem dat in?

„Dat heeft te maken met iemands persoonlijke ervaring en Godsbeeld. Het is in ieder geval niet een bepaalde dogmatiek die direct suïcidaliteit veroorzaakt of vermindert. De een ervaart God als ver weg en vooral als straffend, de ander als steunend en nabij. Die laatste twee hangen samen met het ervaren van innerlijke vrede en meer redenen zien om te leven, blijkt uit mijn onderzoek.”

Kan het geloof suïcidaliteit ook verergeren?

„Meestal niet. Het ingewikkelde is dat als iemand leeft in een omgeving waar mensen zeggen dat suïcidaliteit verkeerd is, de drempel om erover te praten hoger kan worden. En dat gevoel van het alleen te moeten dragen, kan bijdragen aan suïcidaliteit.”

Welke bevinding uit het onderzoek verraste u?

„Ik had zelf gedacht dat sociale steun uit een geloofsgemeenschap, zoals een kaartje of een bezoekje, mensen zou helpen. Maar dat blijkt in ieder geval niet uit de vragenlijst die mensen hebben ingevuld. Ze ervaren op dat moment mogelijk minder steun dan er daadwerkelijk is.”

Hoe kun je ervoor zorgen dat iemand steun vindt in het geloof?

„Dat is in ieder geval geen automatisme. Alsof het een tegeltjeswijsheid is die je erin kunt stampen en waarmee het daarna goed is. Als psychiater onderzoek ik onder andere of Bijbellezen of bidden door iemand als positief wordt ervaren. Als dat zo is, dan moedig ik iemand aan om dat misschien vaker te gaan doen, of te blijven doen.

Lees ook

Worsteling met suïcidale gedachten: „De moed gleed als zand door mijn vingers”

In het pastoraat kan suïcidaliteit een afgrond zijn waar je liever niet inkijkt, realiseer ik me. Toch hoop ik dat het een onderwerp is dat er mag zijn. En dat pastores sensitief zijn en tegen iemand kunnen zeggen: leen mij even je ogen, laat me zien wat jij ziet. Er moet ruimte zijn om te klagen, zoals in Psalm 88. Van de mensen die aan mijn onderzoek deelnamen weet ik dat ze het heel erg op prijs stelden om een apart gesprek te voeren over het geloof.”

Denkt u aan zelfdoding? Praat erover. Neem gratis en anoniem contact op met Stichting 113 Zelfmoordpreventie via 0800-0113 of 113 (24 uur bereikbaar) of chat op 113.nl.