Het lustrum en het mooie weer trekken extra bezoekers; het kunnen er, naar vage schatting, wel honderdduizend zijn. De fietsers staan in de file.

Terwijl doedelzakspelers uit Voorthuizen van zich laten horen, wentelt een Dakota om zijn as. Nederlandse en Duitse parachutisten maken een vrije val, waarbij ze zelf hun parachute moeten opentrekken. Dan volgt de ”mass drop”: elf vliegtuigen strooien een groot aantal para’s uit. De valschermspringers zweven naar omlaag. Het publiek probeert er ondanks de felle zon zo veel mogelijk van te zien. Een rijtje hoogbejaarde veteranen zit in de schaduw, in een tent.

Het gebeurt op een historische locatie: op 17 september 1944 waren geallieerde troepen geland bij Renkum en Wolfheze, de volgende dag zetten parachutisten hier op de Ginkelse Heide voet aan de grond, en er landden 121 vliegtuigen. Destijds waren de parachutes wit, en een Duitse ooggetuige zei dat het op een sneeuwbui leek.

De Slag om Arnhem was voor de wijde omgeving diepingrijpend. De regio staat er dagenlang bij stil. De Britse prinses Anne kwam zaterdag niet naar de Ginkelse Heide, maar ging wel naar het Airborne Museum. Zondag was ze bij de herdenking op de begraafplaats in Oosterbeek.

Bij de plechtigheid op de Ginkelse Heide arriveert koning Willem-Alexander. Burgemeester Verhulst van Ede vraagt applaus voor de veteranen: „Tachtig jaar geleden kwamen moed, opoffering en hoop hier samen. Dappere jonge soldaten riskeerden hun leven voor onze vrijheid. Het is onze taak de vrijheid te koesteren en te beschermen.”

De bevolking moest door een diep dal voordat de vrijheid er was. Bombardementen voorafgaand aan de Slag om Arnhem kostten in Ede en Wageningen meer dan honderd burgers het leven.

Oekraïne

Staatssecretaris Brekelmans (Defensie) spreekt over een van de militairen die omkwamen: luitenant Dermod G. Anderson (29), die stierf toen de bevrijders in Oosterbeek omsingeld waren. Pas in november 2022 kon hij worden geïdentificeerd.

Brekelmans trekt de lijn door naar vandaag: „Sinds februari 2022 sterven jonge mannen in Oekraïne in de loopgraven. Ze vechten voor de vrijheid van hun land én van Europa. We zullen hen steunen, hoe lang het ook duurt. Want vrijheid komt niet vanzelf; ze moet verdedigd worden.”

Gepassioneerd spreekt de Britse luitenant-generaal Andrew Harrison over de inzet van de militairen en het herdenken van de doden. Op ’t laatst schiet hij vol. Het applaus is lang en luid.

Als de Britse legerpredikant Gavin Smith een gebed heeft uitgesproken, worden de slachtoffers in stilte herdacht.

Jong en oud

Daarna worden twaalf kransen gelegd. De koning plaatst de eerste, basisschool De Regenboog uit Ede de laatste. Ede heeft ook een jeugdburgemeester, en jeugdwethouders. Zij leggen bloemen. Donderdag en vrijdag zijn ruim 800 kinderen van basisscholen uit Ede hier op de hei geweest om te leren over de geschiedenis van de Airborne luchtlandingen en de inzet van militairen toen en nu.

De koning schudt de veteranen hartelijk de hand. Mannen van rond de honderd, oud en broos. Ze zijn nog maar met een handjevol. Onderscheidingen op hun borst herinneren aan hun inzet voor de bevrijding van West-Europa, acht decennia geleden.