De brandstichting was bepaald geen impulsieve daad. Uit politieonderzoek blijkt dat de dader bij diverse winkels boodschappen deed: benzine, terpentine en haarspray. Ze droegen bij aan de „zeer grote brand” in de Nederlandse gereformeerde kerk in Overschie, 6 december vorig jaar, even voor half elf ’s avonds.

Toen de brandweer arriveerde, kwam de rook al uit het dak, dat kort daarop volledig instortte. Er zat weinig anders op dan het gebouw gecontroleerd te laten uitbranden. Omliggende huizen in de smalle straat, midden in de woonwijk, werden natgespoten om te voorkomen dat de felle uitslaande brand zich zou uitbreiden. Auto’s liepen schade op.

Bijl

Het nablussen was nog in volle gang toen de brandstichter zichzelf een paar kilometer verderop bij het politiebureau aangaf. Hij legde meteen een gedetailleerde bekennende verklaring af.

Via een bankje was hij op het dak van het gebouw geklommen en had met een bijl een raam ingeslagen. Eenmaal binnen had hij zorgvuldig gecontroleerd of er niemand in het pand aanwezig was. „Ik zou niet verder hebben kunnen leven als ik iemand zou hebben gedood.”

Nieuws in beeld

De brand verwoestte het kerkgebouw vrijwel geheel. beeld ANP, Iris van den Broek

Uit de jerrycan had hij in diverse hoeken van het gebouw de cocktail van brandbare vloeistoffen rondgestrooid. Met behulp van keukenrollen, kaarsen en haarspray had hij het vuur verspreid naar de deurmat, de tafellakens en het drumstel in de kerkzaal.

Ziel

De gevolgen waren enorm. „Al gauw werd duidelijk dat het pand als verloren moest worden beschouwd”, verklaarde ouderling Maarten Balk van de Ngk-gemeente tijdens de rechtszitting. „De kerk is meer dan een stapel stenen; het is de ziel van de gemeente, het huis van de Heer.”

„De kerk is meer dan een stapel stenen; het is de ziel van de gemeente, het huis van de Heer ” - Maarten Balk, ouderling Nederlandse gereformeerde kerk

Niet alleen de gemeente is zwaar gedupeerd, ook andere geloofsgemeenschappen die er samenkomsten hielden. En omdat het pand ook jarenlang heeft gefungeerd als wijkgebouw, is er voor buurtbewoners sociaal-cultureel erfgoed verloren gegaan.

Genadig en rechtvaardig

Tijdens de eerdere pro-formazitting had de dader, een (inmiddels) 37-jarige Roemeen, al via een schriftelijke verklaring zijn schuld bekend. „Het is pijnlijk te lezen hoe hij jarenlang geestelijk en lichamelijk gekweld is geweest”, zei Balk. „We geloven in God Die rechtvaardig en genadig is. Niemand hoeft blijvend gebukt te gaan onder de last van schuld.”

De inhoudelijke behandeling van de zaak, dinsdagochtend in Rotterdam, gaf meer inzicht in de motieven van de dader, al was hij niet erg spraakzaam. Hij handelde uit frustratie, na een afgewezen liefde voor een vrouw uit de kerkelijke gemeente, al jaren geleden. „Zij zou daar niet zomaar van af moeten komen.” Hij verweet haar bovendien dat zij hem aan drugsverslaving zou hebben geholpen.

Borderline

Uit de rapportages van de psycholoog en de psychiater blijkt dat zij de dader verminderd toerekeningsvatbaar achten. De man bracht zijn jeugd door in een kindertehuis in Roemenië en kwam op zijn twintigste naar Nederland. Hij was een tijdje aangesloten bij de kerk, heeft een korte relatie gehad in 2009 en leidde daarna een ongeregeld zwervend bestaan. Hij verbleef achtereenvolgens in Engeland, Denemarken en Roemenië en keerde in 2021 terug naar Nederland.

De deskundigen constateerden dat hij lijdt aan een borderlinestoornis en een waan, waardoor zijn gewetensfunctie en inlevingsvermogen werden beperkt. De kans op herhaling schatten ze hoog in, vandaar dat ze de rechtbank adviseren tbs op te leggen.

Snelle start

De officier van justitie rekent het de dader zwaar aan dat hij willens en wetens het risico heeft genomen op dodelijke slachtoffers, in de dichtbebouwde, compacte woonwijk. Met inachtneming van de verminderde toerekeningsvatbaarheid eist het OM vijftien maanden onvoorwaardelijke celstraf en tbs, inclusief een locatie- en contactverbod, met aftrek van de inmiddels acht maanden voorarrest.

De Roemeen benadrukte dat hij zijn leven al heeft gebeterd, maar toonde zich ook bereid mee te werken aan behandeling, die zeer waarschijnlijk jaren gaat duren. Zijn advocaat bepleitte een voorwaardelijke gevangenisstraf, zodat de therapie op korte termijn zou kunnen starten. „Hijzelf, maar ook de samenleving is gebaat bij een snelle start.”

De rechtbank doet 27 augustus uitspraak.

Compassie

Gemeenteleden uitten na afloop van de rechtszitting vooral compassie met de dader. „Of het een redelijke strafeis is? Het zal wel kloppen. Maar realiseer je hoe hij eraan toe moet zijn, na een jeugd in een kindertehuis in Roemenië. En nu zit hij hier, zonder ouders of familie. Triest. Geldt dat contactverbod alleen als hij initiatief neemt, of ook als wij hem in de gevangenis bezoeken?”

De Ngk-gemeente heeft een tijdelijk onderkomen gevonden in een leegstaande rooms-katholieke kerk in Berkel en Rodenrijs. De ravage van de kerkbrand is opgeruimd. Het definitieve besluit moet na deze zomer nog genomen worden, maar alles wijst erop dat de kerk op dezelfde locatie zal worden herbouwd.